Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật, mà còn là một tiếng lòng tha thiết, một ước nguyện chân thành được hòa mình vào mùa xuân lớn của đất nước. Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh đặc biệt, khi nhà thơ đang nằm trên giường bệnh, càng làm nổi bật tình yêu cuộc sống, khát vọng cống hiến của ông.
Mở đầu bài thơ là bức tranh mùa xuân thiên nhiên xứ Huế, được khắc họa bằng những hình ảnh giản dị, thân thương:
Sông xanh, hoa tím biếc, chim chiền chiện hót vang trời… tất cả hòa quyện tạo nên một không gian tràn ngập sức sống. Từ hình ảnh bông hoa “mọc” trên dòng sông, ta cảm nhận được sự trỗi dậy mãnh liệt của mùa xuân, của sự sống. Âm thanh tiếng chim chiền chiện như một lời mời gọi, đánh thức mọi giác quan, khơi gợi những cảm xúc sâu lắng trong lòng người.
“Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng”
Lời gọi thân thương, câu hỏi tu từ thể hiện sự ngỡ ngàng, thích thú của nhà thơ trước vẻ đẹp của thiên nhiên. “Từng giọt long lanh rơi” là một hình ảnh ẩn dụ độc đáo, gợi lên những giọt âm thanh, giọt nắng, giọt sương… đọng lại trong tâm hồn nhà thơ. Cử chỉ “đưa tay tôi hứng” thể hiện sự trân trọng, nâng niu vẻ đẹp của mùa xuân.
Không chỉ có thiên nhiên, mùa xuân còn hiện diện trong hình ảnh con người:
“Người cầm súng
Người ra đồng
Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy trên lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ”
Hình ảnh “người cầm súng”, “người ra đồng” tượng trưng cho sức mạnh và sự cần cù lao động của dân tộc. “Lộc” ở đây không chỉ là mầm non, chồi biếc, mà còn là những điều may mắn, tốt đẹp mà con người mang lại cho đất nước. Điệp từ “mùa xuân”, “lộc” nhấn mạnh sự gắn bó giữa con người và đất nước, giữa hiện tại và tương lai.
“Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao”
Nhịp điệu thơ hối hả, xôn xao thể hiện khí thế của cả dân tộc trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Mùa xuân không chỉ là thời điểm của sự khởi đầu, mà còn là động lực để con người hăng say lao động, chiến đấu.
Từ cảm xúc về mùa xuân của đất nước, nhà thơ hướng về lịch sử và tương lai của dân tộc:
“Đất nước bốn ngàn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước”
Hình ảnh đất nước “bốn ngàn năm” gợi nhớ về quá trình dựng nước và giữ nước đầy gian khổ của dân tộc. So sánh đất nước “như vì sao” thể hiện niềm tin vào sự trường tồn, vẻ đẹp lung linh của đất nước. Động từ “đi lên” khẳng định ý chí kiên cường, khát vọng vươn lên của dân tộc.
Đến khổ thơ thứ tư, nhà thơ bày tỏ ước nguyện chân thành của mình:
“Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến”
Điệp ngữ “Ta làm” thể hiện khát vọng được cống hiến, được hòa mình vào cuộc sống chung của đất nước. Hình ảnh “con chim hót”, “cành hoa” tượng trưng cho những điều tốt đẹp mà con người có thể mang lại cho cuộc đời. “Nốt trầm xao xuyến” là một hình ảnh độc đáo, thể hiện sự khiêm nhường, nhưng cũng đầy ý nghĩa của sự cống hiến.
“Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc”
Hình ảnh “mùa xuân nho nhỏ” là một ẩn dụ sáng tạo, thể hiện ước nguyện sống đẹp, sống có ích cho đời. “Lặng lẽ dâng cho đời” thể hiện sự khiêm nhường, chân thành của sự cống hiến. “Dù là tuổi hai mươi, Dù là khi tóc bạc” khẳng định sự cống hiến là không giới hạn về thời gian, tuổi tác.
Bài thơ kết thúc bằng khúc hát ngợi ca quê hương, đất nước:
“Mùa xuân ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình”
Khúc hát “Nam ai, Nam bình” là những làn điệu dân ca quen thuộc của xứ Huế, thể hiện tình yêu quê hương sâu sắc của nhà thơ. Điệp ngữ “nước non ngàn dặm” nhấn mạnh vẻ đẹp của giang sơn đất nước. “Nước non ngàn dặm mình, Nước non ngàn dặm tình” thể hiện niềm tự hào, tình yêu gắn bó với quê hương, đất nước.
“Mùa xuân nho nhỏ” không chỉ là một bài thơ hay, mà còn là một thông điệp ý nghĩa về lẽ sống, về sự cống hiến. Bài thơ đã lay động trái tim của bao thế hệ độc giả, khơi gợi những cảm xúc đẹp về mùa xuân, về tình yêu quê hương, đất nước. Bài thơ là lời nhắc nhở mỗi chúng ta hãy sống đẹp, sống có ích, góp một “mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân lớn của dân tộc.
