Thanh Hải, một nhà thơ cách mạng, người con của xứ Huế mộng mơ, đã để lại cho đời một tác phẩm thi ca bất hủ – “Mùa xuân nho nhỏ”. Bài thơ là tiếng lòng tha thiết yêu mến cuộc đời, là ước nguyện chân thành được hòa mình vào mùa xuân lớn của dân tộc. “Mùa xuân nho nhỏ” không chỉ là một bài thơ, mà là một triết lý sống, một lời nhắn nhủ về sự cống hiến lặng lẽ mà cao cả.
Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh đặc biệt, tháng 11 năm 1980, khi đất nước vừa thống nhất và Thanh Hải đang nằm trên giường bệnh. Chính trong những giây phút đối diện với sự sống và cái chết, tình yêu quê hương đất nước, khát vọng cống hiến của ông càng trở nên mãnh liệt hơn bao giờ hết.
Bài thơ mở ra với bức tranh mùa xuân thiên nhiên tươi đẹp, đậm chất Huế.
Những hình ảnh “bông hoa tím biếc”, “dòng sông xanh”, “con chim chiền chiện” được nhà thơ lựa chọn tỉ mỉ, gợi lên một không gian trong trẻo, thanh bình. Màu xanh của dòng sông hòa quyện với sắc tím biếc của hoa, tạo nên một gam màu trầm ấm, thủy chung. Âm thanh tiếng chim chiền chiện “hót vang trời” làm cho bức tranh thêm phần sống động, rộn rã.
Cảm xúc của nhà thơ trước mùa xuân thiên nhiên được thể hiện qua những câu thơ đầy ngỡ ngàng, thích thú:
“Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời”
Lời gọi “ơi” đầy trìu mến, câu hỏi tu từ thể hiện sự ngạc nhiên, vui sướng trước âm thanh của mùa xuân. Thanh Hải đã dùng tất cả các giác quan để cảm nhận vẻ đẹp của thiên nhiên, để rồi “từng giọt long lanh” rơi xuống, được nhà thơ “đưa tay hứng” trọn vẹn.
Hình ảnh “từng giọt long lanh” gợi liên tưởng đến những giọt sương sớm, giọt nắng ban mai, nhưng ở đây, đó chính là giọt âm thanh của tiếng chim ngân vang, đọng lại trong tâm hồn nhà thơ. Cử chỉ “đưa tay hứng” thể hiện sự trân trọng, nâng niu vẻ đẹp của thiên nhiên.
Từ mùa xuân của thiên nhiên, Thanh Hải chuyển sang cảm xúc trước mùa xuân của đất nước:
“Người cầm súng
Người ra đồng
Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy trên lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ”
Hình ảnh “người cầm súng”, “người ra đồng” là những biểu tượng cho sức mạnh của dân tộc, cho sự hòa quyện giữa chiến đấu và lao động. Điệp từ “mùa xuân”, “lộc” nhấn mạnh sự tươi mới, tràn đầy sức sống của đất nước. “Lộc” không chỉ là lộc non của cây cối, mà còn là những thành quả lao động, là niềm hy vọng vào một tương lai tươi sáng.
“Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao”
Điệp từ “tất cả”, từ láy “hối hả”, “xôn xao” gợi lên không khí khẩn trương, náo nức của cả dân tộc trong công cuộc xây dựng đất nước. Thanh Hải đã khái quát được cả một thời đại, một tinh thần vươn lên mạnh mẽ.
Niềm tự hào về lịch sử, niềm tin vào tương lai của đất nước được thể hiện qua những câu thơ:
“Đất nước bốn ngàn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước”
Hình ảnh “đất nước như vì sao” là một so sánh đầy ý nghĩa, khẳng định sự trường tồn, vẻ đẹp lung linh của dân tộc. Động từ “đi lên” kết hợp với phó từ “cứ” thể hiện niềm tin vững chắc vào con đường phát triển của đất nước.
Từ cảm xúc về mùa xuân của đất nước, nhà thơ bày tỏ những suy ngẫm về lẽ sống và ý nghĩa của sự cống hiến:
“Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến”
Điệp ngữ “ta làm” thể hiện khát vọng được hòa mình vào cuộc đời, được cống hiến những gì tốt đẹp nhất. Những hình ảnh “con chim hót”, “cành hoa”, “nốt trầm” tượng trưng cho những đóng góp nhỏ bé nhưng ý nghĩa. Thanh Hải muốn được sống một cuộc đời có ích, làm đẹp cho đời, cho người.
“Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc”
Hình ảnh “mùa xuân nho nhỏ” là một ẩn dụ sáng tạo, biểu tượng cho vẻ đẹp tinh túy của mỗi con người. Thanh Hải muốn nhắn nhủ rằng, mỗi chúng ta hãy sống như một mùa xuân, đem tất cả những gì tốt đẹp nhất của mình để góp phần làm đẹp cho cuộc đời. Sự cống hiến phải là tự nguyện, lặng lẽ, không cần phô trương, và phải kéo dài suốt cả cuộc đời, từ khi còn trẻ đến khi đã già.
Bài thơ kết thúc bằng khúc hát ngợi ca quê hương đất nước:
“Mùa xuân ta xin hát
Câu Nam ai Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình”
Bài thơ mang âm hưởng dân ca, thể hiện tình yêu quê hương sâu sắc của nhà thơ. Giai điệu “Nam ai Nam bình” dịu dàng, trìu mến, thấm đượm tình cảm của người dân xứ Huế. “Nước non ngàn dặm mình” là niềm tự hào về giang sơn gấm vóc của dân tộc. “Nước non ngàn dặm tình” là tình yêu quê hương tha thiết, là sự gắn bó máu thịt với đất nước.
“Mùa xuân nho nhỏ” là một bài thơ hay, một bài ca đẹp về tình yêu cuộc sống, tình yêu quê hương đất nước và khát vọng cống hiến. Bài thơ đã đi vào lòng người đọc bao thế hệ, trở thành một phần không thể thiếu trong nền văn học Việt Nam. “Mùa xuân nho nhỏ – Thanh Hải” mãi là một khúc ca dâng hiến cho đời, một lời nhắn nhủ về lẽ sống cao đẹp mà mỗi chúng ta cần trân trọng và noi theo.
