Mùa xuân là một đề tài muôn thuở trong thi ca, khơi gợi biết bao cảm xúc và rung động trong lòng người nghệ sĩ. Thanh Hải, một nhà thơ gắn bó sâu sắc với mảnh đất Huế, đã để lại cho đời bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ”, một tác phẩm thể hiện tình yêu cuộc sống, yêu quê hương đất nước tha thiết, cùng ước nguyện cống hiến cao đẹp. Bài thơ không chỉ là tiếng lòng của một thi sĩ mà còn là một thông điệp nhân văn sâu sắc, lay động trái tim bao thế hệ độc giả.
Mỗi nhà thơ đều có một cách cảm nhận và thể hiện mùa xuân riêng. Với Thanh Hải, mùa xuân hiện lên qua những hình ảnh bình dị, gần gũi, mang đậm sắc thái xứ Huế.
“Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc”
Động từ “mọc” được đảo lên đầu câu, gợi sự bất ngờ, thú vị, như một khám phá mới mẻ về vẻ đẹp của mùa xuân. Màu xanh của dòng sông hòa quyện với màu tím biếc của bông hoa, tạo nên một bức tranh hài hòa, êm dịu. Bông hoa tím biếc ấy có thể là hoa lục bình, một loài hoa dân dã, quen thuộc của miền quê Việt Nam.
“Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời”
Tiếng chim chiền chiện hót vang trời, mang đến âm thanh rộn rã, tươi vui cho bức tranh mùa xuân. Từ “ơi” thể hiện cảm xúc ngỡ ngàng, say mê của nhà thơ trước vẻ đẹp của thiên nhiên. Câu hỏi tu từ “Hót chi mà vang trời” vừa diễn tả sự ngạc nhiên, vừa thể hiện niềm vui sướng, hân hoan của tác giả.
“Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng”
“Giọt long lanh” là một hình ảnh gợi cảm, đa nghĩa. Đó có thể là giọt sương mai, giọt mưa xuân, hay cũng có thể là giọt âm thanh của tiếng chim chiền chiện. Dù hiểu theo cách nào, hình ảnh này cũng thể hiện sự trân trọng, nâng niu của nhà thơ đối với vẻ đẹp của mùa xuân. Hành động “Tôi đưa tay tôi hứng” cho thấy tác giả muốn ôm trọn vào lòng tất cả những gì tinh túy, đẹp đẽ nhất của thiên nhiên.
Từ cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên, Thanh Hải mở rộng lòng mình để cảm nhận mùa xuân của đất nước, của dân tộc.
“Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy trên lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ”
Hai hình ảnh “người cầm súng” và “người ra đồng” tượng trưng cho hai nhiệm vụ quan trọng của đất nước trong thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. “Lộc” là chồi non, là biểu tượng của sự sinh sôi, phát triển. Người lính mang trên lưng những cành lá ngụy trang, như mang theo sức sống của mùa xuân, của đất nước. Người nông dân gieo mạ trên đồng ruộng, như gieo những mầm xanh của hy vọng, của tương lai.
“Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao”
Điệp từ “tất cả” cùng với các từ láy “hối hả”, “xôn xao” diễn tả không khí khẩn trương, náo nhiệt của đất nước trong mùa xuân mới. Cả dân tộc đang hăng say lao động, sản xuất, xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp.
Từ cảm xúc trước mùa xuân của đất nước, Thanh Hải suy ngẫm về lịch sử và tương lai của dân tộc.
“Đất nước bốn nghìn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước”
Câu thơ “Đất nước bốn nghìn năm / Vất vả và gian lao” gợi nhắc về lịch sử lâu đời, đầy thăng trầm của dân tộc. Thế nhưng, dù trải qua bao khó khăn, gian khổ, đất nước vẫn kiên cường, bất khuất, “cứ đi lên phía trước”. Hình ảnh so sánh “Đất nước như vì sao” thể hiện niềm tin, niềm tự hào của nhà thơ về sức sống mãnh liệt, vẻ đẹp vĩnh hằng của đất nước Việt Nam.
Trước vẻ đẹp của mùa xuân, trước sự vĩ đại của đất nước, Thanh Hải bày tỏ ước nguyện chân thành, tha thiết của mình.
“Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến”
Nhà thơ muốn hóa thân thành những điều bình dị, nhỏ bé: con chim hót, cành hoa, nốt trầm. Đó là những hình ảnh tượng trưng cho vẻ đẹp, niềm vui, sự cống hiến. Thanh Hải không mong ước những điều lớn lao, vĩ đại, mà chỉ muốn góp một phần nhỏ bé của mình vào cuộc đời, làm cho cuộc sống thêm tươi đẹp, ý nghĩa.
“Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc”
Hình ảnh “mùa xuân nho nhỏ” là một sáng tạo độc đáo của Thanh Hải. Nó thể hiện ước nguyện khiêm nhường, giản dị của nhà thơ, muốn cống hiến cho đời một cách thầm lặng, không phô trương. Dù ở độ tuổi nào, dù khi còn trẻ hay khi đã già, Thanh Hải vẫn muốn được góp sức mình vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Bài thơ kết thúc bằng những vần thơ ngợi ca quê hương đất nước qua điệu dân ca xứ Huế.
“Mùa xuân ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
Nhịp phách tiền đất Huế”
Điệu Nam ai, Nam bình là những làn điệu dân ca ngọt ngào, sâu lắng, mang đậm sắc thái xứ Huế. Thanh Hải muốn cất lên tiếng hát ca ngợi vẻ đẹp của quê hương, của đất nước, thể hiện tình yêu tha thiết, gắn bó sâu nặng của mình với nơi chôn nhau cắt rốn.
“Mùa xuân nho nhỏ” là một bài thơ giản dị, chân thành nhưng chứa đựng những tình cảm lớn lao. Bài thơ không chỉ là tiếng lòng của một thi sĩ mà còn là một thông điệp nhân văn sâu sắc, lay động trái tim bao thế hệ độc giả. Mỗi chúng ta hãy sống và cống hiến hết mình cho cuộc đời, góp một “mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân lớn của đất nước, của dân tộc.
