“Mùa hoa mận” của Chu Thùy Liên không chỉ là một bài thơ, mà còn là một bức tranh sống động về vẻ đẹp mùa xuân ở vùng cao Tây Bắc, nơi sắc trắng hoa mận trở thành biểu tượng của quê hương, của những ký ức và nỗi nhớ da diết. Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích bài thơ, khám phá những giá trị nghệ thuật và ý nghĩa sâu sắc mà tác giả gửi gắm.
Với người dân vùng núi Tây Bắc, sắc trắng hoa mận không chỉ là tín hiệu của mùa xuân mà còn là biểu tượng của quê hương. Với những người con xa xứ, sắc trắng ấy gợi lên nỗi nhớ nhà da diết. Bài thơ “Mùa hoa mận” ra đời từ những cảm xúc chân thật ấy, thể hiện tình yêu sâu sắc với quê hương, buôn làng qua hình ảnh hoa mận trắng tinh khôi.
Cấu trúc bài thơ gồm ba khổ, mỗi khổ đều bắt đầu bằng hình ảnh “cành mận bung cánh muốt”. Sắc trắng tinh khôi của hoa mận bao trùm không gian Tây Bắc, báo hiệu mùa xuân về. Đó cũng là cái cớ để nhà thơ khơi gợi những cảm xúc về quê hương. Dưới tán mận, cuộc sống bình dị của dân làng hiện lên thật thân thương:
Cành mận bung cánh muốt
Lũ con trai háo hức chơi cù
Lũ con gái rộn ràng khăn áo
Bóng bay nâng ước mơ con trẻ
Vui nhất khi xuân về có lẽ là lũ trẻ. Chúng được mặc áo mới, được chơi những trò chơi dân gian. Các từ láy “háo hức”, “rộn ràng” làm cho câu thơ thêm sinh động, tươi vui. Cành mận như chứng kiến bao ước mơ của lũ trẻ, theo dõi chúng trưởng thành.
Khổ thơ tiếp theo khắc họa không khí lao động, sinh hoạt nhộn nhịp của buôn làng:
Cành mận bung cánh muốt
Giục mẹ xôn xang lá, gạo
Giục cha vui lòng căng cánh nỏ
Giục người già bản hối hả làm đu
Không khí thật nhộn nhịp và khẩn trương. Mẹ rửa lá, ngâm gạo chuẩn bị thổi xôi, làm bánh cúng tổ tiên. Cha đi căng cánh nỏ, người già làm đu chuẩn bị cho các trò chơi dân gian. Động từ “giục” lặp lại nhiều lần gợi lên không khí rộn rã, tưng bừng. Cả buôn làng háo hức chờ đón xuân mới.
Khổ thơ cuối cùng gợi lên không gian ấm cúng, đậm đà bản sắc văn hóa:
Cành mận bung cánh muốt
Nhà trình tường ủ hương nếp
Giục lửa hồng nở hoa trong bếp
Cho người đi xa nhớ lối trở về
Trong những ngôi nhà trình tường truyền thống, hương nếp tỏa ra thơm lừng. Dân làng thổi xôi, làm cơm rượu nếp, ủ men lá, thịt lợn, làm bánh… bếp lửa bập bùng không ngớt. Tác giả tinh tế viết “giục lửa hồng nở hoa trong bếp”, gợi cảm giác hương vị mùa xuân lan tỏa khắp buôn làng.
Màu trắng hoa mận bao trùm lên những con đường, ven suối, bản làng, làm cho quê hương thêm đẹp. Màu sắc ấy khơi gợi trong lòng người xa quê cảm xúc bồi hồi, nhớ thương. Ai đi xa chẳng mong trở về, nhất là khi năm mới đến. Hoa mận như là hoài niệm, tín hiệu dẫn lối người ta trở về nơi chôn nhau cắt rốn.
Bài thơ được viết theo thể thơ năm chữ, không gieo vần, không nặng nề về hình thức. Mạch cảm xúc của nhà thơ chi phối đến mạch thơ. Bằng những nét vẽ tinh tế, tác giả đã giúp người đọc cảm nhận được vẻ đẹp và không khí rộn ràng của quê hương vào những ngày xuân. Qua đó, khơi gợi trong lòng mỗi người tình yêu tha thiết với quê hương.
Phân tích chi tiết hơn về các yếu tố làm nên thành công của bài thơ:
- Hình ảnh hoa mận: Là hình ảnh trung tâm, xuyên suốt bài thơ. Nó không chỉ là loài hoa đặc trưng của vùng cao Tây Bắc mà còn là biểu tượng của mùa xuân, của quê hương, của những ký ức tuổi thơ.
- Ngôn ngữ thơ giản dị, mộc mạc: Sử dụng nhiều từ láy, động từ mạnh, gợi hình, gợi cảm, tạo nên âm hưởng tươi vui, rộn rã.
- Thể thơ năm chữ: Ngắn gọn, dễ đọc, dễ nhớ, phù hợp với việc diễn tả cảm xúc chân thật, trực tiếp.
- Điệp ngữ “Cành mận bung cánh muốt”: Được lặp lại nhiều lần, nhấn mạnh hình ảnh hoa mận, tạo nên âm hưởng da diết, khắc sâu vào tâm trí người đọc.
- Cảm xúc chủ đạo: Nỗi nhớ quê hương da diết của người con xa xứ, tình yêu tha thiết với vẻ đẹp của vùng cao Tây Bắc.
“Mùa hoa mận” là một bài thơ hay, giàu cảm xúc, thể hiện thành công vẻ đẹp của mùa xuân ở vùng cao Tây Bắc và tình yêu quê hương sâu sắc của tác giả. Bài thơ không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà còn là một lời nhắn nhủ, một lời mời gọi những người con xa xứ hãy luôn nhớ về quê hương, về những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
