Tnú, nhân vật trung tâm trong “Rừng xà nu” của Nguyễn Trung Thành, không chỉ là một cá nhân mà còn là hiện thân cho tinh thần bất khuất của cả dân làng Xô Man. Hai chi tiết đắt giá trong tác phẩm đã khắc họa sâu sắc sự chuyển biến từ đau thương đến vùng lên đấu tranh, từ bóng tối đến ánh sáng cách mạng.
Tnú lớn lên trong tình yêu thương của dân làng Xô Man, thừa hưởng những phẩm chất tốt đẹp của núi rừng Tây Nguyên. Anh dũng cảm, mưu trí và hết lòng vì cộng đồng.
1) “Một ngón tay Tnú bốc cháy”: Đỉnh điểm của bi kịch và sự tàn khốc của chiến tranh
Chi tiết “một ngón tay Tnú bốc cháy” là cao trào của bi kịch, là đỉnh điểm của nỗi đau mà nhân vật phải gánh chịu. Sau khi vượt ngục Kon Tum trở về lãnh đạo dân làng chuẩn bị vũ khí, Tnú bị kẻ thù bắt, tra tấn dã man. Chúng dùng chính nhựa xà nu, thứ gắn bó mật thiết với cuộc sống của người Xô Man, để quấn vào ngón tay anh rồi đốt.
Nỗi đau thể xác tột cùng khi “Một ngón tay Tnú bốc cháy. Hai ngón, ba ngón. Không có gì đượm bằng nhựa xà nu. Lửa bắt rất nhanh. Mười ngón tay đã trở thành mười ngọn đuốc.” khiến Tnú “răng anh cắn nát môi anh rồi” để không bật lên tiếng kêu. Nhưng nỗi đau tinh thần, nỗi đau mất vợ con, còn lớn hơn gấp bội. Tnú xông vào cứu vợ con mà không có vũ khí, đó là bi kịch của người dân Strá khi chưa giác ngộ lý tưởng cách mạng, chưa nhận ra sức mạnh của đoàn kết.
2) “Lửa đã tắt trên mười đầu ngón tay Tnú”: Sự trỗi dậy và sức mạnh của cộng đồng
Sau khi Tnú bị bắt, Cụ Mết và thanh niên Xô Man đã kịp thời giải cứu anh. Hình ảnh “Lửa đã tắt trên mười đầu ngón tay Tnú. Nhưng đống lửa xà nu lớn giữa nhà vẫn đó. Xác mười tên lính giặc ngổn ngang quanh đống lửa đó.” là biểu tượng cho chiến thắng đầu tiên, cho sự trỗi dậy mạnh mẽ của cộng đồng.
Lửa xà nu, từ công cụ tra tấn, đã trở thành ngọn lửa soi đường, ngọn lửa của sự trả thù và sức mạnh đoàn kết. Dân làng Xô Man, dưới sự dẫn dắt của Tnú và Cụ Mết, đã vùng lên chiến đấu, giành lại tự do và phẩm giá.
Tnú đã truyền cho dân làng sức mạnh của lòng can đảm, để họ có đủ dũng khí đứng lên chống trả, giành lại quyền sống cho Tnú, cũng là cho cả dân làng.
Trước sự tác động dữ dội ấy, dân làng Xô Man như bừng tỉnh, đã nhất tề vùng lên, cầm vũ khí đã chuẩn bị từ trước.
Cũng ngay trong đêm nổi dậy đó, đuốc xà nu sáng rực “lửa cháy khắp rừng” theo mệnh lệnh của cụ Mết để chuẩn bị vũ khí xây dựng làng Xô Man trở thành làng kháng chiến vững mạnh.
3) Tnú – Biểu tượng cho sức mạnh quật cường của dân tộc Việt Nam
Tnú là hiện thân cho tinh thần bất khuất, kiên cường của người dân Tây Nguyên nói riêng và dân tộc Việt Nam nói chung trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Anh là sự kết hợp giữa phẩm chất cá nhân và sức mạnh cộng đồng, giữa tình yêu quê hương và ý chí đấu tranh.
Hai chi tiết “một ngón tay Tnú bốc cháy” và “lửa đã tắt trên mười đầu ngón tay Tnú” không chỉ khắc họa số phận cá nhân Tnú mà còn phản ánh số phận của cả dân tộc, của cả một thời đại đấu tranh giành độc lập tự do. Tnú là biểu tượng cho sự trỗi dậy, cho sức mạnh quật cường và tinh thần bất khuất của dân tộc Việt Nam.
