Thanh Hải, nhà thơ hiện đại Việt Nam, người con của xứ Huế mộng mơ, đã để lại cho đời những vần thơ trong trẻo, giản dị mà thấm đượm tình yêu quê hương đất nước. “Mùa xuân nho nhỏ” là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của ông, là tiếng lòng tha thiết, là ước nguyện chân thành được hòa mình vào mùa xuân lớn của dân tộc, được “Một Mùa Xuân Nho Nhỏ Lặng Lẽ Dâng Cho đời”.
Bài thơ được sáng tác vào những ngày cuối đời của Thanh Hải, khi ông đang nằm trên giường bệnh. Chính trong hoàn cảnh ấy, tình yêu cuộc sống, khát vọng cống hiến của ông càng trở nên mãnh liệt và sâu sắc.
Mở đầu bài thơ là bức tranh mùa xuân thiên nhiên tươi đẹp, tràn đầy sức sống.
Nhà thơ đã vẽ nên một khung cảnh đậm chất Huế với “bông hoa tím biếc”, “dòng sông xanh”, và “con chim chiền chiện” hót vang trời. Màu xanh của dòng sông, màu tím biếc của hoa lục bình, cùng âm thanh rộn rã của chim chiền chiện tạo nên một bản hòa ca của sắc màu và âm thanh, đánh thức mọi giác quan và khơi gợi cảm xúc trong lòng người đọc.
“Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng”
Lời gọi chim chiền chiện thân thương, câu hỏi tu từ đầy ngạc nhiên, cùng hành động “đưa tay tôi hứng” đã thể hiện sự rung cảm sâu sắc của nhà thơ trước vẻ đẹp của mùa xuân. Từng giọt âm thanh của tiếng chim như những giọt sương long lanh, rơi vào tâm hồn nhà thơ, tưới tắm cho niềm yêu đời và khát vọng sống.
Tiếp nối bức tranh thiên nhiên tươi đẹp là hình ảnh mùa xuân đất nước, mùa xuân của những con người đang miệt mài lao động và chiến đấu.
“Người cầm súng
Người ra đồng
Mùa xuân…
Lộc giắt đầy lưng
Mùa xuân…
Trải dài nương mạ”
Hình ảnh “người cầm súng” và “người ra đồng” là biểu tượng cho tinh thần yêu nước, ý chí kiên cường và sức mạnh của dân tộc Việt Nam. “Lộc” là những mầm non, chồi biếc trên cành cây, trên ruộng đồng, là biểu tượng cho sự sinh sôi nảy nở, cho những điều tốt đẹp mà con người mang lại cho đất nước.
“Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao”
Điệp từ “tất cả” cùng với các từ láy “hối hả”, “xôn xao” đã diễn tả nhịp điệu khẩn trương, sôi động của cuộc sống, của công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Từ cảm xúc về mùa xuân đất nước, Thanh Hải đã có những suy ngẫm sâu sắc về lịch sử và tương lai của dân tộc:
“Đất nước bốn ngàn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước”
Hình ảnh “đất nước như vì sao” là một so sánh đầy ý nghĩa, thể hiện niềm tự hào về truyền thống lịch sử lâu đời, về sức sống mãnh liệt và tương lai tươi sáng của đất nước.
Cao đẹp hơn cả là ước nguyện chân thành của nhà thơ được cống hiến “một mùa xuân nho nhỏ” cho đời.
“Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến.”
Điệp ngữ “ta làm” thể hiện ước nguyện được hóa thân, được hòa nhập vào cuộc sống, được đóng góp dù chỉ là một phần nhỏ bé vào sự phát triển của đất nước. Ước nguyện ấy giản dị, khiêm nhường nhưng vô cùng cao đẹp.
“Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc”
Hình ảnh “một mùa xuân nho nhỏ” là một ẩn dụ sáng tạo, thể hiện khát vọng sống đẹp, sống có ý nghĩa, cống hiến hết mình cho quê hương đất nước. Cống hiến không cần ồn ào, phô trương mà là sự “lặng lẽ dâng cho đời”, một sự cống hiến tự nguyện, chân thành, không đòi hỏi đền đáp. Thời gian cống hiến là suốt cả cuộc đời, “dù là tuổi hai mươi” hay “khi tóc bạc”, bởi lẽ, khi còn có thể, hãy trao đi yêu thương và giá trị.
Bài thơ kết thúc bằng những lời ngợi ca quê hương đất nước qua làn điệu dân ca ngọt ngào, tha thiết:
“Mùa xuân ta xin hát
Câu Nam ai Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình”
Âm hưởng dân ca đã làm cho bài thơ trở nên gần gũi, thân thương, thể hiện tình yêu quê hương sâu sắc và niềm tự hào về truyền thống văn hóa của dân tộc.
“Mùa xuân nho nhỏ” không chỉ là một bài thơ hay mà còn là một thông điệp ý nghĩa về lẽ sống, về sự cống hiến. Bài thơ đã khơi gợi trong lòng người đọc những cảm xúc đẹp, những suy nghĩ sâu sắc về trách nhiệm của mỗi cá nhân đối với đất nước, với cuộc đời. Chúng ta hãy sống sao cho xứng đáng với những hy sinh của thế hệ đi trước, hãy góp “một mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân lớn của dân tộc, để đất nước ngày càng tươi đẹp và phồn vinh.
