Khi bàn về phương án thi THPT Quốc gia, một câu hỏi thường gặp là môn Địa lý ở phổ thông được gọi là gì và nên xếp vào tổ hợp môn nào. Liệu Địa lý phù hợp với tổ hợp Khoa học Tự nhiên hay Khoa học Xã hội, hay thậm chí nên là một môn độc lập? Bài viết này sẽ đi sâu vào vấn đề này, phân tích các khía cạnh khác nhau để làm rõ bản chất của môn Địa lý trong chương trình phổ thông Việt Nam.
Địa lý là một môn học đặc biệt, đan xen giữa kiến thức tự nhiên và xã hội. Các lĩnh vực như địa lý dân cư, kinh tế, đô thị thuộc về khoa học xã hội, trong khi địa hình, khí hậu, tài nguyên lại liên quan đến khoa học tự nhiên. Sự giao thoa này tạo nên sự phức tạp trong việc xác định bản chất và vị trí của môn Địa lý.
Băn khoăn về việc xếp môn Địa lý vào tổ hợp môn thi THPT, thể hiện sự giao thoa giữa kiến thức tự nhiên và xã hội
Địa lý: Khoa học xã hội hay khoa học tự nhiên?
Trong hệ thống giáo dục đại học, có những trường xếp Khoa Địa lý vào khối khoa học tự nhiên, trong khi những trường khác lại xếp vào khối khoa học xã hội. Điều này cho thấy sự đa dạng trong cách nhìn nhận và đánh giá về môn Địa lý. Vậy, ở bậc phổ thông, môn Địa lý nên được xem là gì?
GS.TSKH. Vũ Minh Giang, Chủ tịch Hội đồng khoa học và đào tạo (ĐH Quốc gia Hà Nội), cho rằng việc xếp Địa lý vào tổ hợp Khoa học xã hội là hợp lý. Ông lý giải rằng chương trình Địa lý phổ thông tập trung vào địa lý nhân văn, tức là kiến thức tích hợp giữa yếu tố con người và điều kiện tự nhiên, hơn là địa lý tự nhiên thuần túy.
Ông Châu Thanh Vũ (Nghiên cứu sinh tiến sĩ ĐH Harvard, Hoa Kỳ) cũng đồng tình với quan điểm này. Ông cho rằng phương pháp học là yếu tố quyết định để xếp môn học vào tổ hợp phù hợp. Mặc dù một phần kiến thức Địa lý có liên quan đến Khoa học Trái đất, nhưng phần lớn vẫn mang tính định tính và liên quan đến số liệu xã hội.
Địa lý: Một môn khoa học liên ngành độc lập?
Một số ý kiến cho rằng không nên gò ép Địa lý vào một trong hai tổ hợp Khoa học Tự nhiên hoặc Khoa học Xã hội, mà nên xem nó là một môn độc lập. Anh Lê Nguyên Đình, nghiên cứu sinh tiến sĩ Viện Khoa học Công nghệ cao Nhật Bản, cho rằng Địa lý là một môn khoa học liên ngành, kết hợp phương pháp thu thập bằng chứng của cả khoa học tự nhiên và khoa học xã hội.
GS.TS Trương Nguyện Thành (Đại học Utah, Hoa Kỳ) cũng chia sẻ quan điểm tương tự, cho rằng Địa lý ngày càng thiên về hướng khoa học tự nhiên, đặc biệt với sự phát triển của GIS (hệ thống thông tin địa lý).
Vậy môn Địa lý ở phổ thông được gọi là gì?
Tóm lại, môn Địa lý ở phổ thông là một môn học tổng hợp, kết hợp kiến thức giữa khoa học tự nhiên và khoa học xã hội. Tên gọi chính thức của môn học là Địa lý. Việc xếp môn Địa lý vào tổ hợp nào phụ thuộc vào chương trình giảng dạy và phương pháp tiếp cận. Nếu chương trình tập trung vào địa lý nhân văn và các vấn đề xã hội liên quan đến địa lý, thì việc xếp vào tổ hợp Khoa học Xã hội là phù hợp. Ngược lại, nếu chương trình nhấn mạnh các yếu tố tự nhiên và ứng dụng công nghệ địa lý, thì việc xem xét Địa lý như một môn khoa học độc lập hoặc liên kết với Khoa học Tự nhiên có thể hợp lý hơn.