Những gánh quà vặt cổng trường ngày xưa không thể thiếu ốc. Thường chỉ bán hai loại: ốc vặn và ốc mút. Nước mắm dấm đường gừng ớt thơm lừng được pha bằng nước luộc ốc pha loãng.
Ốc vặn, món quà vặt tuổi thơ với nước chấm đậm đà.
Trẻ con có một hào thì ăn ốc vặn đựng trong chiếc đĩa con thơm mùi lá bưởi. Mảnh sắt tây cắt hình tam giác nhọn được dùng làm que khều ốc. Năm xu thì mua được đĩa ốc mút. Dùng đồng hai xu bẻ đuôi nhọn để mút ốc. Thỉnh thoảng húp thêm chút nước chấm cay xè. Với năm xu, có thể xin thêm tối đa bốn lần nước chấm. Lũ trẻ phải quan sát nét mặt cô bán hàng để quyết định có nên xin thêm hay không.
Trước những năm 90, món rượu ốc Hà Nội được dân nhậu vỉa hè rất ưa chuộng. Văn nghệ sĩ, công chức, thợ thuyền ngồi chung quán bình đẳng. Rượu “quốc lủi,” ốc vặn, ốc đá luộc lẫn. Chuyện trò rôm rả như pháo nổ. Thuốc lào và thuốc lá Du lịch bao đỏ khói mù mịt. Hình ảnh cuối cùng của thời bao cấp có lẽ kết thúc ở đây.
Vài năm sau, những quán rượu ốc trong nhà, có bàn ghế đàng hoàng, mọc lên. Ốc trong quán không chỉ có ốc vặn mà còn có ốc mít, ốc nứa, ốc bươu luộc đựng trong bát tô lớn kèm lá bưởi. Rượu cũng không chỉ có “quốc lủi” mà có thêm rượu thuốc ngâm củ sâm đại hành dịu chát. Sang trọng hơn thì gọi vodka Nga. Quán rượu ốc không còn là nơi bình dân nữa. Có thể mời người yêu đến thưởng thức. Câu chuyện thêm đậm đà nhờ có nước ốc nêm vào.
Hà Nội xưa có lẽ có nhiều ốc hơn ở nông thôn. Hệ thống ao hồ sông ngòi chằng chịt bên ngoài bốn khu phố nội thành cung cấp đủ ốc cho Hà Nội quanh năm. Làng Pháp Vân ở cửa ngõ phía nam nổi tiếng với món bún ốc. Bún ốc có hai loại: chan và chấm. Bún ốc chấm nước nguội chế biến cầu kỳ. Ốc nhồi rêu bám xanh rì ngâm kỹ hàng tuần bằng nước vo gạo. Hấp ốc bằng dấm bỗng nếp cái. Mươi con ốc dùng mỏ thép đập đuôi, nhể ruột thả vào bát. Nước chấm trong veo múc bằng giuộc nứa chỉ vừa ấm gan bàn tay. Ăn với bún lá mỏng tèo trắng nõn. Tuyệt đối không dùng rau dưa gia vị. Ốc giòn tinh, ngọt lịm, béo bùi, không cần đến hai hàm răng hoàn chỉnh. Bún chan nóng hổi ăn với ớt chưng và rau sống là món mới ra đời sau này, hợp với người lao động nặng muốn ăn no. Nó cũng ra đời cùng với những bát phở đầy tú hụ. Lúc ấy, người ta không gọi là ăn quà nữa.
Vài năm sau nữa, đến bây giờ, có thêm nhiều quán đặc sản ốc trên mạn Hồ Tây. Ốc được chế biến thành hàng chục món: ốc hấp lá gừng, ốc xào, ốc nướng, nem ốc, chả ốc, ốc nấu chuối đậu và dĩ nhiên là bún ốc. Khác biệt là ăn ốc ở nhà hàng thì không phải đổ vỏ.
Cái đặc sắc nhất ở vùng này không phải là ốc mà là tên quán. Rất nhiều quán có tên “Ông Già.” Vài tấm biển còn đề “Ông Già chính hiệu.” Nhưng vào quán chẳng bao giờ thấy một ông nào đủ già. Ốc Hồ Tây nổi tiếng ngày trước có lẽ không đủ cung cấp cho những quán ven hồ. Thỉnh thoảng thấy xe tải nhỏ ghé đuôi vào cửa quán quăng uỵch xuống những bao tải ốc nhàu nhĩ dặm trường. Phải đặt tên cho loài ốc này là “Ốc mượn hồn” thì mới đúng.
