Quá trình hình thành và phát triển của Liên minh Châu Âu (EU) là một hành trình dài với nhiều cột mốc quan trọng. Trong đó, mốc đánh dấu bước chuyển từ Cộng đồng Châu Âu (EC) sang Liên minh Châu Âu (EU) là một sự kiện mang tính bước ngoặt, định hình lại cấu trúc và mục tiêu của liên minh này.
Năm 1951, Hiệp ước Paris thành lập Cộng đồng Than Thép Châu Âu (ECSC), đặt nền móng cho sự hợp tác kinh tế giữa các quốc gia châu Âu sau Chiến tranh thế giới thứ hai. Sáu quốc gia sáng lập bao gồm Pháp, Đức (Tây Đức), Ý, Bỉ, Hà Lan và Luxembourg.
Đến năm 1957, Hiệp ước Rome mở rộng phạm vi hợp tác với việc thành lập Cộng đồng Năng lượng Nguyên tử Châu Âu (Euratom) và Cộng đồng Kinh tế Châu Âu (EEC). EEC đặc biệt quan trọng vì nó hướng tới việc tạo ra một thị trường chung, một liên minh thuế quan, và tự do di chuyển của vốn và lao động.
Năm 1967, Hiệp ước Hợp nhất thống nhất ba cộng đồng (ECSC, Euratom và EEC) thành Cộng đồng Châu Âu (EC). Điều này giúp đơn giản hóa bộ máy quản lý và tăng cường hiệu quả hoạt động.
Qua các năm, EC tiếp tục mở rộng với việc kết nạp thêm nhiều thành viên như Đan Mạch, Ireland, Anh (1973), Hy Lạp (1981), Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha (1986).
Năm 1987, Đạo luật Thị trường Thống nhất Châu Âu sửa đổi Hiệp ước Rome, thúc đẩy việc hoàn thiện thị trường chung châu Âu.
Mốc Đánh Dấu Bước Chuyển Quan Trọng:
Năm 1993, Hiệp ước Maastricht, còn gọi là Hiệp ước về Liên minh châu Âu, chính thức đánh dấu bước chuyển từ Cộng đồng Châu Âu (EC) sang Liên minh Châu Âu (EU). Hiệp ước này không chỉ mở rộng phạm vi hợp tác sang các lĩnh vực như chính sách đối ngoại, an ninh, tư pháp và nội vụ, mà còn thiết lập lộ trình cho việc thành lập một liên minh kinh tế và tiền tệ, với đồng tiền chung là Euro.
Hiệp ước Maastricht đã thay đổi căn bản bản chất của liên minh, từ một cộng đồng kinh tế đơn thuần sang một liên minh chính trị và kinh tế toàn diện hơn. Nó cũng tạo ra một cấu trúc “ba trụ cột” cho EU, bao gồm:
- Cộng đồng Châu Âu (European Communities): Tiếp tục hợp tác trong các lĩnh vực kinh tế, xã hội và môi trường.
- Chính sách Đối ngoại và An ninh Chung (CFSP): Hợp tác trong lĩnh vực đối ngoại và an ninh.
- Hợp tác Tư pháp và Nội vụ (JHA): Hợp tác trong lĩnh vực tư pháp và nội vụ.
Sau Hiệp ước Maastricht, EU tiếp tục phát triển và mở rộng. Hiệp ước Amsterdam (1997) và Hiệp ước Nice (2001) tiếp tục sửa đổi và bổ sung các điều khoản, chuẩn bị cho việc mở rộng EU về phía Đông.
Năm 1995, Hiệp ước Schengen có hiệu lực, cho phép tự do đi lại giữa các nước thành viên (ban đầu). Áo, Phần Lan và Thụy Điển cũng gia nhập EU vào năm này.
Năm 1999, đồng Euro chính thức được lưu hành tại 12 nước thành viên, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong hội nhập kinh tế.
Việc kết nạp thêm 10 thành viên mới vào năm 2004 (Síp, Séc, Estonia, Hungary, Latvia, Litva, Malta, Ba Lan, Slovakia và Slovenia) và Bulgaria, Romania vào năm 2007 đã làm thay đổi đáng kể bản đồ chính trị và kinh tế của châu Âu. Croatia gia nhập EU năm 2013.
Hiệp ước Lisbon (2009) tiếp tục cải cách thể chế của EU, tăng cường vai trò của Nghị viện châu Âu và tạo ra chức danh Chủ tịch Hội đồng châu Âu và Đại diện cấp cao về chính sách đối ngoại và an ninh.
Sự kiện Brexit năm 2016, khi Anh bỏ phiếu rời khỏi EU, là một thách thức lớn đối với liên minh.
Bất chấp những thách thức, EU vẫn tiếp tục nỗ lực hợp tác trong nhiều lĩnh vực, từ kinh tế, thương mại, đến môi trường, an ninh và đối ngoại, khẳng định vai trò quan trọng trên trường quốc tế.
