Ca dao Việt Nam là kho tàng văn hóa vô giá, phản ánh đời sống, tâm tư, tình cảm của người dân qua bao thế hệ. Trong đó, ca dao than thân nổi bật như tiếng lòng của những phận người nhỏ bé, đặc biệt là phụ nữ, trước những bất công và khổ đau của xã hội.
Những câu ca dao than thân thường sử dụng những mô típ quen thuộc để diễn tả nỗi lòng. Một trong số đó là mô típ về thân phận lênh đênh, bấp bênh, không biết nương tựa vào đâu.
Sự so sánh giữa cuộc đời con người với những hình ảnh thiên nhiên như “thuyền không bến”, “cây không cội” càng làm nổi bật sự cô đơn, lạc lõng của những người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Họ như những cánh bèo trôi dạt, không có quyền tự quyết định số phận của mình.
Một mô típ khác thường gặp là sự than vãn về duyên phận hẩm hiu, cuộc sống hôn nhân bất hạnh.
Những câu ca dao thể hiện sự mong chờ, khắc khoải của người vợ khi chồng đi xa, hoặc sự tủi hờn, cay đắng khi phải sống trong cảnh chồng chung, bị hắt hủi. Tình cảnh “chồng chung” hay cảnh “xa chồng” là những hình ảnh quen thuộc, khắc họa sâu sắc nỗi khổ tâm của người phụ nữ trong xã hội đa thê.
Sự bất công, áp bức từ lễ giáo phong kiến cũng là một mô típ nổi bật trong ca dao than thân.
Những chuẩn mực đạo đức khắt khe như “tam tòng tứ đức” trói buộc người phụ nữ, khiến họ không được tự do thể hiện bản thân, phải chịu đựng những bất công mà không dám phản kháng. Ca dao than thân trở thành tiếng nói tố cáo những hủ tục lạc hậu, kìm hãm sự phát triển của xã hội.
Ngoài ra, sự than thân trách phận, tự thương xót cũng là một mô típ thường thấy.
Những câu ca dao như lời tự sự, tâm tình của người phụ nữ về những nỗi khổ mà họ phải gánh chịu. Dù có than thân trách phận, nhưng trong đó vẫn ánh lên khát vọng về một cuộc sống tốt đẹp hơn, một xã hội công bằng hơn.
Những Mô Típ Quen Thuộc Trong Ca Dao Than Thân không chỉ phản ánh chân thực cuộc sống của người phụ nữ Việt Nam trong xã hội phong kiến mà còn thể hiện giá trị nhân văn sâu sắc, khát vọng về tự do, hạnh phúc và công bằng. Việc tìm hiểu và nghiên cứu những mô típ này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về lịch sử, văn hóa và con người Việt Nam.
