Viếng lăng Bác của Viễn Phương là một trong những tác phẩm thơ ca đi cùng năm tháng, khắc họa sâu sắc tình cảm kính yêu, tiếc thương vô hạn của người dân Việt Nam đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đặc biệt, khổ 3 và khổ 4 của bài thơ đã trở thành những vần thơ bất hủ, lay động trái tim bao thế hệ.
Khổ 3: Cảm Xúc Thiêng Liêng Trong Lăng Bác
Khổ thơ thứ ba mở ra không gian trang nghiêm, tĩnh lặng nơi lăng Bác, nơi nhà thơ được chiêm ngưỡng dung nhan Người:
“Bác nằm trong giấc ngủ bình yên
Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền
Vẫn biết trời xanh là mãi mãi
Mà sao nghe nhói ở trong tim”
Hình ảnh Bác Hồ nằm trong lăng kính được chiếu sáng dịu nhẹ, thể hiện sự tôn kính và trang nghiêm, giấc ngủ ngàn thu của vị lãnh tụ vĩ đại.
Bằng cách sử dụng biện pháp nói giảm nói tránh “giấc ngủ bình yên”, Viễn Phương đã nhẹ nhàng xoa dịu nỗi đau mất mát, đồng thời khẳng định sự thanh thản, an nhiên của Bác sau những năm tháng cống hiến cả cuộc đời cho dân tộc. Hình ảnh “vầng trăng sáng dịu hiền” vừa gợi lên không gian thanh khiết, vừa liên tưởng đến tâm hồn cao đẹp, trong sáng của Bác, người luôn gắn bó với trăng trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng.
Hình ảnh vầng trăng sáng dịu hiền, biểu tượng cho sự thanh cao, giản dị trong cuộc sống và tình yêu thiên nhiên sâu sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Dù lý trí mách bảo rằng Bác vẫn sống mãi trong lòng dân tộc, “trời xanh là mãi mãi”, nhưng con tim nhà thơ vẫn không khỏi “nhói” lên bởi sự thật Bác đã đi xa. Cái “nhói” ấy là tiếng lòng của hàng triệu người dân Việt Nam, là nỗi đau không gì bù đắp được khi mất đi vị lãnh tụ kính yêu.
Khổ 4: Ước Nguyện Tha Thiết Dâng Lên Người
Khi sắp phải rời xa lăng Bác, tình cảm của Viễn Phương dâng trào thành những ước nguyện chân thành và tha thiết:
“Mai về miền Nam thương trào nước mắt
Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác
Muốn làm đóa hoa tỏa hương đâu đây
Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này”
Hàng tre xanh ngát bao quanh lăng Bác, biểu tượng cho sự kiên cường, bất khuất và lòng trung hiếu của dân tộc Việt Nam đối với Bác Hồ.
Câu thơ “Mai về miền Nam thương trào nước mắt” thể hiện sự xúc động, luyến tiếc khi phải chia xa Bác. Điệp ngữ “muốn làm” được sử dụng liên tiếp, nhấn mạnh khát vọng được hóa thân thành những sự vật bình dị, gần gũi bên lăng Bác: “con chim hót”, “đóa hoa tỏa hương”, “cây tre trung hiếu”. Đó là những ước nguyện giản dị mà cao đẹp, thể hiện lòng kính yêu vô hạn và mong muốn được góp phần nhỏ bé vào việc bảo vệ, tô điểm cho giấc ngủ ngàn thu của Người.
Biểu tượng con chim hót quanh lăng, đóa hoa tỏa hương thơm, và cây tre trung hiếu, thể hiện ước nguyện được mãi mãi ở bên Bác, làm đẹp cho không gian Người yên nghỉ.
Hình ảnh “cây tre trung hiếu” khép lại bài thơ, tạo nên kết cấu đầu cuối tương ứng, đồng thời khẳng định phẩm chất cao đẹp của dân tộc Việt Nam: kiên cường, bất khuất, trung thành và hiếu nghĩa.
Giá Trị Nghệ Thuật Và Ý Nghĩa
Khổ 3 và 4 của bài thơ Viếng lăng Bác là những vần thơ giàu cảm xúc, sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc nhưng đầy sức gợi. Các biện pháp tu từ như nói giảm nói tránh, ẩn dụ, điệp ngữ được vận dụng một cách tinh tế, góp phần thể hiện sâu sắc tình cảm kính yêu, tiếc thương vô hạn của tác giả đối với Bác Hồ.
Bài thơ không chỉ là lời tiễn biệt của một người con miền Nam mà còn là tiếng lòng của cả dân tộc Việt Nam, nguyện mãi mãi ghi nhớ công ơn to lớn của Bác và sống theo lý tưởng của Người. Viếng lăng Bác xứng đáng là một trong những tác phẩm thơ ca hay nhất viết về Chủ tịch Hồ Chí Minh, có giá trị thẩm mỹ và ý nghĩa nhân văn sâu sắc.