Bài thơ “Mẹ ốm” của Trần Đăng Khoa là một bức tranh chân thực và cảm động về tình mẫu tử thiêng liêng, được khắc họa qua lăng kính ngây thơ, trong trẻo của một đứa trẻ. Bài thơ không chỉ thể hiện sự quan tâm, lo lắng của con dành cho mẹ khi ốm đau, mà còn là lời tri ân sâu sắc trước những hy sinh thầm lặng mà mẹ đã dành cho con.
Ngay từ những dòng thơ đầu tiên, người đọc đã cảm nhận được sự thay đổi trong cuộc sống gia đình khi mẹ ốm:
Mọi hôm mẹ thích vui chơi
Hôm nay mẹ chẳng nói cười được đâu
Sự tương phản giữa “mọi hôm” và “hôm nay” cho thấy sự lo lắng, xót xa của em bé khi thấy mẹ không còn vui vẻ, hoạt bát như thường ngày. Câu thơ giản dị nhưng chứa đựng một tình cảm chân thành, tha thiết.
Tiếp theo, tác giả gợi lại những hình ảnh quen thuộc, gắn liền với mẹ, để làm nổi bật sự khác biệt khi mẹ ốm:
Lá trầu khô giữa cơi trầu
Truyện Kiều gấp lại trên đầu bấy nay
Hình ảnh “lá trầu khô”, “Truyện Kiều gấp lại” không chỉ miêu tả sự thay đổi trong thói quen của mẹ mà còn thể hiện sự hụt hẫng, trống vắng trong lòng em bé. Em bé cảm nhận được sự thiếu vắng những điều thân thuộc, gần gũi khi mẹ ốm.
Khổ thơ tiếp theo là những suy nghĩ sâu sắc của em bé về sự vất vả, hy sinh của mẹ:
Cánh màn khép lỏng cả ngày
Ruộng vườn vắng mẹ cuốc cày sớm trưa
Nắng mưa từ những ngày xưa
Lặn trong đời mẹ đến giờ chưa tan
Hình ảnh “ruộng vườn vắng mẹ” gợi lên sự thiếu vắng bàn tay chăm sóc của mẹ, đồng thời thể hiện sự vất vả, gian truân mà mẹ phải trải qua để lo toan cuộc sống gia đình. Câu thơ “Nắng mưa từ những ngày xưa/Lặn trong đời mẹ đến giờ chưa tan” là một hình ảnh ẩn dụ sâu sắc, thể hiện những khó khăn, vất vả đã hằn sâu trong cuộc đời mẹ, không dễ gì phai mờ.
Sự quan tâm, sẻ chia của xóm làng cũng là một điểm sáng trong bài thơ:
Khắp người đau buốt, nóng ran
Mẹ ơi! Cô bác xóm làng đến thăm
Người cho trứng, người cho cam
Và anh bác sĩ đã mang thuốc vào
Những hành động nhỏ bé như “người cho trứng, người cho cam” thể hiện sự quan tâm, sẻ chia của cộng đồng đối với mẹ, đồng thời cũng là niềm an ủi, động viên lớn lao đối với em bé. Điều này cho thấy mẹ là người sống tốt, được mọi người yêu quý, kính trọng.
Em bé thấu hiểu được sự vất vả, gian nan của mẹ:
Cả đời đi gió đi sương
Bây giờ mẹ lại lần giường tập đi
Câu thơ “Cả đời đi gió đi sương” là một hình ảnh ẩn dụ quen thuộc, thể hiện sự dãi dầu, vất vả mà mẹ phải trải qua. Hình ảnh “mẹ lại lần giường tập đi” gợi lên sự yếu ớt, mệt mỏi của mẹ khi ốm đau, khiến người đọc không khỏi xót xa, thương cảm.
Tình yêu thương, sự quan tâm của em bé dành cho mẹ được thể hiện qua những hành động cụ thể:
Mẹ vui, con có quản gì
Ngâm thơ, kể chuyện rồi thì múa ca
Rồi con diễn kịch giữa nhà
Một mình con sắm cả ba vai chèo
Em bé sẵn sàng làm mọi thứ để mẹ vui, từ ngâm thơ, kể chuyện đến múa ca, diễn kịch. Những hành động ngây ngô, hồn nhiên của em bé thể hiện tình yêu thương vô bờ bến dành cho mẹ.
Em bé còn tự trách mình vì đã khiến mẹ phải khổ sở:
Vì con mẹ khổ đủ điều
Quanh đôi mắt mẹ đã nhiều nếp nhăn
Con mong mẹ khoẻ dần dần
Ngày ăn ngon miệng, đêm nằm ngủ say
Sự trưởng thành trong suy nghĩ của em bé được thể hiện qua những dòng thơ này. Em bé đã nhận thức được sự hy sinh của mẹ, đồng thời thể hiện mong muốn mẹ khỏe mạnh, vui vẻ.
Kết thúc bài thơ là một lời ca ngợi, biết ơn sâu sắc dành cho mẹ:
Rồi ra đọc sách, cấy cày
Mẹ là đất nước, tháng ngày của con…
Hình ảnh so sánh “Mẹ là đất nước” là một hình ảnh độc đáo, sáng tạo, thể hiện sự kính trọng, yêu mến vô bờ bến của em bé dành cho mẹ. Mẹ không chỉ là người sinh thành, nuôi dưỡng mà còn là nguồn cội, là tất cả đối với em bé.
“Mẹ ốm” của Trần Đăng Khoa là một bài thơ giản dị, chân thành nhưng lại chứa đựng một tình cảm sâu sắc, thiêng liêng. Bài thơ không chỉ là lời kể về những ngày mẹ ốm mà còn là lời tri ân, ca ngợi tình mẫu tử cao đẹp. Bài thơ đã chạm đến trái tim của biết bao người đọc, khơi gợi trong lòng mỗi người những tình cảm thiêng liêng đối với mẹ. Bài thơ là một minh chứng cho tài năng thơ ca của Trần Đăng Khoa, một thần đồng thơ ca của Việt Nam.