Trong những vần thơ lay động lòng người, Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận hiện lên như một bức tranh sống động về cuộc sống lao động trên biển cả. Bài thơ được khơi nguồn từ chuyến đi thực tế đến Hòn Gai, nơi nhà thơ đã chứng kiến khí thế hăng say của những người con biển cả, những người đang góp phần xây dựng đất nước. Với ngôn ngữ giàu hình ảnh, biện pháp nghệ thuật đặc sắc, bài thơ đã khắc họa một vẻ đẹp vừa hùng vĩ, vừa nên thơ, đặc biệt trong đoạn thơ mở đầu chuyến ra khơi:
“Mặt trời xuống biển như hòn lửa,
Sóng đã cài then đêm sập cửa
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
Câu hát căng buồm cùng gió khơi
Hát rằng cá bạc biển Đông lặn
Cá thu biển Đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng
Đến dệt lưới ta đoàn cá ơi!
Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng
Ra đậu dặm xa dò bụng biển
Dàn đan thế trận lưới vây giăng”.
Đoạn thơ này đã vẽ nên một bức tranh hoàng hôn trên biển đầy ấn tượng, một sự giao thoa giữa ngày và đêm, giữa ánh sáng và bóng tối.
Ngay từ những câu thơ đầu tiên, Huy Cận đã sử dụng hình ảnh “mặt trời,” “biển,” và “sóng” một cách tài tình, kết hợp với biện pháp so sánh độc đáo “Mặt Trời Xuống Biển Như Hòn Lửa.” Hình ảnh này không chỉ miêu tả khoảnh khắc mặt trời lặn mà còn gợi lên vẻ đẹp rực rỡ, tráng lệ của thiên nhiên.
Hình ảnh “mặt trời xuống biển như hòn lửa” không chỉ gợi tả vẻ đẹp tráng lệ của thiên nhiên mà còn mang ý nghĩa về sự chuyển giao, một ngày kết thúc và một đêm mới bắt đầu. Mặt trời, biểu tượng của sự sống và năng lượng, như một hòn lửa khổng lồ, từ từ lặn xuống biển, nhường chỗ cho màn đêm bao phủ.
Câu thơ tiếp theo, “Sóng đã cài then đêm sập cửa,” sử dụng biện pháp nhân hóa để miêu tả sự thay đổi của không gian và thời gian. “Sóng” và “đêm” được gán cho những hành động của con người, tạo nên một cảm giác gần gũi và thân thuộc.
Sóng đã cài then, đêm sập cửa.
Cách nhân hóa độc đáo này không chỉ làm cho câu thơ trở nên sinh động mà còn thể hiện sự gắn bó mật thiết giữa con người và thiên nhiên. Biển cả không chỉ là nơi mưu sinh mà còn là một phần không thể thiếu trong cuộc sống của người dân chài.
Trong khi vũ trụ chìm vào giấc ngủ, những người dân chài lại bắt đầu một ngày làm việc mới, một cuộc chinh phục biển cả đầy gian khổ nhưng cũng đầy hy vọng.
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
Câu hát căng buồm cùng gió khơi.
Hình ảnh “đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi” thể hiện sự tương phản giữa sự tĩnh lặng của vũ trụ và sự hối hả của cuộc sống con người. Chữ “lại” gợi ý về một công việc lặp đi lặp lại, một cuộc sống gắn liền với biển cả.
“Câu hát căng buồm cùng gió khơi” là một hình ảnh lãng mạn, thể hiện tinh thần lạc quan và yêu đời của những người dân chài. Tiếng hát của họ hòa quyện với gió biển, tạo nên một sức mạnh vô hình, giúp con thuyền vượt qua sóng gió.
Những người dân chài cất cao tiếng hát, ca ngợi sự giàu có của biển cả, đồng thời thể hiện quyết tâm chinh phục thiên nhiên, mang về những mẻ cá đầy ắp.
Hát rằng cá bạc biển Đông lặn
Cá thu biển Đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng
Đến dệt lưới ta đoàn cá ơi!
Biển cả hiện lên như một kho báu vô tận, nơi sinh sống của vô vàn loài cá. Hình ảnh “cá thu biển Đông như đoàn thoi” là một sự so sánh độc đáo, gợi liên tưởng đến những con cá thu đang bơi lội tung tăng trên biển, như những con thoi dệt nên những tấm vải muôn màu.
Hình ảnh đoàn thuyền đánh cá lướt đi trên biển đêm, với “thuyền ta lái gió với buồm trăng,” mang đến một cảm giác vừa hùng vĩ, vừa lãng mạn.
Con thuyền trở thành một phần của thiên nhiên, hòa mình vào không gian bao la của biển cả.
Lướt giữa mây cao với biển bằng
Ra đậu dặm xa dò bụng biển
Dàn đan thế trận lưới vây giăng.
Đoạn thơ kết thúc bằng hình ảnh “dàn đan thế trận lưới vây giăng,” thể hiện sự khéo léo và kinh nghiệm của những người dân chài. Họ không chỉ là những người lao động mà còn là những chiến binh, đang chiến đấu với thiên nhiên để kiếm sống.
Đoạn thơ mở đầu bài Đoàn thuyền đánh cá đã tạo nên một bức tranh tuyệt đẹp về biển cả và con người. Nó không chỉ miêu tả vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên mà còn thể hiện tinh thần lạc quan, yêu đời và ý chí chinh phục thiên nhiên của những người dân chài. Đoạn thơ này đã truyền cảm hứng cho biết bao thế hệ, giúp chúng ta thêm yêu quê hương, đất nước và trân trọng những người lao động cần cù.