Thế giới đang chứng kiến sự trỗi dậy mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI) và tự động hóa, một xu hướng hứa hẹn mang lại những bước tiến vượt bậc về năng suất và hiệu quả. Tuy nhiên, đi kèm với đó là một viễn cảnh không mấy tươi sáng: nhiều tập đoàn lớn sẽ bị xóa sổ và hàng triệu việc làm sẽ mất đi.
Phân tích mới nhất chỉ ra rằng nhu cầu về lao động có kỹ năng cao sẽ tăng lên, đặc biệt trong các lĩnh vực như chăm sóc sức khỏe và STEM. Đồng thời, nhu cầu về nhân viên văn phòng, công nhân sản xuất và đại diện dịch vụ khách hàng sẽ giảm sút. Tự động hóa, được hỗ trợ bởi các công cụ AI tạo sinh (GenAI), sẽ đóng vai trò ngày càng quan trọng. Các công nghệ hiện tại có khả năng tự động hóa tới 70% thời gian làm việc của nhân viên. Điều này đồng nghĩa với việc hàng triệu người lao động sẽ cần phải thay đổi công việc.
Biểu đồ thể hiện tỷ lệ tự động hóa tiềm năng trong các hoạt động khác nhau, cho thấy nguy cơ mất việc làm cao ở những công việc lặp đi lặp lại và dễ đoán.
Tác động của tự động hóa đối với thị trường lao động Việt Nam:
Thị trường lao động Việt Nam, với lực lượng lao động dồi dào và chi phí nhân công tương đối thấp, cũng không tránh khỏi những tác động sâu sắc từ làn sóng tự động hóa. Mặc dù chi phí nhân công thấp có thể làm chậm quá trình tự động hóa ở một số ngành, nhưng việc áp dụng công nghệ mới để nâng cao chất lượng sản phẩm, tăng cường khả năng cạnh tranh và đáp ứng yêu cầu của thị trường toàn cầu là điều không thể tránh khỏi.
Nguy cơ mất việc làm và sự thay đổi kỹ năng:
Các ngành công nghiệp thâm dụng lao động như dệt may, da giày, điện tử và lắp ráp có nguy cơ cao bị ảnh hưởng bởi tự động hóa. Hàng triệu công nhân có thể mất việc làm nếu không được trang bị những kỹ năng mới để thích ứng với sự thay đổi.
Cơ hội mới:
Tuy nhiên, tự động hóa cũng mở ra những cơ hội mới cho Việt Nam. Sự phát triển của ngành công nghiệp công nghệ cao, các dịch vụ liên quan đến công nghệ thông tin và truyền thông, cùng với sự gia tăng của thương mại điện tử và kinh tế số, sẽ tạo ra nhu cầu lớn về lao động có kỹ năng trong các lĩnh vực như lập trình, phân tích dữ liệu, kỹ sư tự động hóa và chuyên gia về trí tuệ nhân tạo.
Thách thức đặt ra:
Để tận dụng tối đa cơ hội và giảm thiểu những tác động tiêu cực, Việt Nam cần phải:
- Đầu tư mạnh mẽ vào giáo dục và đào tạo, đặc biệt là các chương trình đào tạo nghề để trang bị cho người lao động những kỹ năng cần thiết cho tương lai.
- Thúc đẩy sự hợp tác giữa nhà trường, doanh nghiệp và chính phủ để đảm bảo rằng các chương trình đào tạo đáp ứng nhu cầu thực tế của thị trường lao động.
- Xây dựng chính sách hỗ trợ người lao động bị mất việc làm do tự động hóa, bao gồm các chương trình bảo hiểm thất nghiệp, tư vấn việc làm và hỗ trợ tài chính để họ có thể tái đào tạo và tìm kiếm cơ hội việc làm mới.
- Khuyến khích các doanh nghiệp đổi mới công nghệ, áp dụng tự động hóa một cách có chọn lọc và chú trọng đến việc bảo vệ quyền lợi của người lao động.
Biểu đồ minh họa số lượng người lao động cần chuyển đổi nghề nghiệp, nhấn mạnh sự cần thiết của đào tạo lại kỹ năng để thích ứng với thị trường lao động thay đổi.
Lời kết:
Làn sóng tự động hóa là một xu hướng không thể đảo ngược và sẽ mang lại những thay đổi sâu sắc cho thị trường lao động toàn cầu, trong đó có Việt Nam. Việc chủ động chuẩn bị và thích ứng với những thay đổi này là chìa khóa để đảm bảo rằng Việt Nam có thể tận dụng tối đa cơ hội và giảm thiểu những tác động tiêu cực, hướng tới một tương lai thịnh vượng và bền vững.
