Nguyễn Trãi, một nhà văn hóa vĩ đại của dân tộc, đã để lại cho chúng ta di sản văn chương đồ sộ, trong đó có “Quốc âm thi tập” với những bài thơ không chỉ mang giá trị nghệ thuật cao mà còn chứa đựng tư tưởng sâu sắc. Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích “Mạn Thuật Bài 13”, một tác phẩm tiêu biểu thể hiện vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi, đồng thời mở rộng góc nhìn để hiểu rõ hơn giá trị của bài thơ.
Nguyễn Trãi và vẻ đẹp Mạn Thuật 13
Hình ảnh minh họa cho vẻ đẹp thanh bình và giản dị trong bài thơ Mạn Thuật 13, gợi nhớ cuộc sống ẩn dật của Nguyễn Trãi.
MẠN THUẬT
(Bài 13)
Quê cũ nhà ta thiếu của nào?
Rau trong nội, cá trong ao.
Cách song mai tỉnh hồn Cô dịch ,
Kề nước cầm đưa tiếng Cửu cao .
Khách đến vườn còn hoa lác ,
Thơ nên cửa thấy nguyệt vào.
Cảnh thanh dường ấy chăng về nghỉ,
Lẩn thẩn làm chi áng mận đào
(Nguyễn Trãi toàn tập, Đào Duy Anh, NXB Khoa học xã hội, 1976, tr. 407)
Phân Tích Nội Dung và Nghệ Thuật
Câu 1-2: “Quê cũ nhà ta thiếu của nào? / Rau trong nội, cá trong ao.”
Hai câu thơ mở đầu khẳng định sự đầy đủ, sung túc của cuộc sống nơi quê nhà. Không phải là sự giàu có về vật chất, mà là sự đủ đầy về những sản vật tự nhiên, bình dị: rau trong vườn, cá dưới ao. Điều này thể hiện niềm tự hào và tình yêu sâu sắc của Nguyễn Trãi đối với quê hương.
Câu 3-4: “Cách song mai tỉnh hồn Cô dịch, / Kề nước cầm đưa tiếng Cửu cao.”
Hai câu thơ tiếp theo vẽ nên một bức tranh thiên nhiên thanh bình, tao nhã. “Song mai” (cửa sổ có trồng cây mai) gợi không gian thanh khiết, tĩnh lặng. “Hồn Cô Dịch” có thể hiểu là sự thanh cao, thoát tục, gợi nhớ đến những bậc hiền triết xưa. Tiếng đàn “Cửu cao” bên dòng nước càng tô đậm vẻ đẹp tao nhã, thanh cao của cuộc sống ẩn dật.
Hình ảnh song mai tượng trưng cho sự thanh cao, tĩnh lặng, là một phần không thể thiếu trong bức tranh quê hương của Nguyễn Trãi.
Câu 5-6: “Khách đến vườn còn hoa lác, / Thơ nên cửa thấy nguyệt vào.”
Hai câu thơ này cho thấy cuộc sống của Nguyễn Trãi không hề cô đơn, mà vẫn có bạn bè, tri kỷ đến thăm. “Hoa lác” (hoa thưa thớt) có thể hiểu là hoa cuối mùa, nhưng vẫn đủ để đón khách quý. “Nguyệt vào” (trăng vào) tượng trưng cho vẻ đẹp của thi ca, của tâm hồn đồng điệu.
Câu 7-8: “Cảnh thanh dường ấy chăng về nghỉ, / Lẩn thẩn làm chi áng mận đào.”
Hai câu thơ cuối cùng là lời tự vấn, thể hiện sự lựa chọn dứt khoát của Nguyễn Trãi. “Cảnh thanh” là cuộc sống thanh bình, yên tĩnh nơi quê nhà. “Áng mận đào” (những việc phù phiếm, danh lợi) tượng trưng cho chốn quan trường đầy bon chen, giả tạo. Nguyễn Trãi tự hỏi: “Sao không về nghỉ ngơi ở nơi cảnh thanh này, mà còn lẩn thẩn (mải mê) làm gì ở chốn áng mận đào kia?”
Vẻ Đẹp Tâm Hồn Nguyễn Trãi
Qua bài thơ, ta thấy được vẻ đẹp tâm hồn cao quý của Nguyễn Trãi:
- Tình yêu quê hương sâu sắc: Nguyễn Trãi tự hào về cuộc sống giản dị, đủ đầy ở quê nhà.
- Tâm hồn thanh cao, thoát tục: Nguyễn Trãi tìm thấy niềm vui trong thiên nhiên, trong thi ca.
- Lối sống giản dị, hòa mình vào thiên nhiên: Nguyễn Trãi không ham danh lợi, mà chỉ mong có một cuộc sống thanh bình, yên tĩnh.
- Khát vọng hòa bình, an lạc cho dân tộc: Dù sống ẩn dật, nhưng Nguyễn Trãi vẫn luôn đau đáu về vận mệnh của đất nước.
Giá Trị và Ý Nghĩa
“Mạn thuật bài 13” không chỉ là một bài thơ tả cảnh, mà còn là một tuyên ngôn về lối sống, về sự lựa chọn giữa danh lợi và thanh bạch. Bài thơ có ý nghĩa sâu sắc đối với chúng ta ngày nay:
- Trân trọng những giá trị truyền thống: Yêu quê hương, gắn bó với thiên nhiên.
- Tìm kiếm sự cân bằng trong cuộc sống: Không quá mải mê chạy theo danh lợi, mà cần dành thời gian cho gia đình, cho bản thân.
- Sống giản dị, thanh cao: Tìm thấy niềm vui trong những điều bình dị, nhỏ bé.
Cuộc sống bình dị, thanh cao được thể hiện qua hình ảnh ao cá, vườn rau, là lựa chọn của Nguyễn Trãi trong Mạn Thuật 13.
Kết luận:
“Mạn thuật bài 13” là một viên ngọc quý trong kho tàng văn học Việt Nam. Bài thơ không chỉ mang giá trị nghệ thuật cao, mà còn chứa đựng những tư tưởng sâu sắc về cuộc sống, về con người. Đọc “Mạn thuật bài 13”, chúng ta như được gặp gỡ Nguyễn Trãi, một nhà văn hóa vĩ đại, một người yêu nước thương dân, một tâm hồn thanh cao, giản dị.
Đề Đọc Hiểu Mở Rộng
Dưới đây là một số câu hỏi đọc hiểu mở rộng về bài “Mạn thuật bài 13”:
- Phân tích hình ảnh “áng mận đào” và ý nghĩa biểu tượng của nó trong bài thơ.
- So sánh cuộc sống của Nguyễn Trãi trong bài thơ với cuộc sống của những người dân Việt Nam đương thời.
- Bài thơ “Mạn thuật bài 13” có ý nghĩa gì đối với bạn trong cuộc sống hiện đại?
Hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về “Mạn thuật bài 13” và vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi.
