Bài tập: Tìm dấu gạch ngang trong đoạn văn sau và xác định tác dụng của chúng trong từng trường hợp cụ thể:
Cái Bếp Lò
Sáng tháng chạp. Trời rét căm căm. Hai bên đường đi, cánh đồng phủ kín tuyết trắng. Tôi đi ngược gió, mũ sụp xuống mắt, cổ áo da che kín mũi. Chợt tôi thấy bên đường, trước mặt tôi, một em bé trai quãng mười tuổi. Em đi đầu trần, mặt mũi đỏ ửng lên vì rét. Hai tay thủ trong túi, em đi rất nhanh.
-
Chào bác – Em bé nói với tôi.
-
Cháu đi đâu vậy? – Tôi hỏi em.
-
Thưa bác, cháu đi học.
-
Sáng nay rét lắm. Thế mà cháu vẫn đi à?
-
Thưa bác, vâng. Rét lắm, mà nhà cháu lại không đốt lò sưởi. Chúng cháu rét cóng cả người.
-
Nhà cháu không có than ủ ư?
-
Thưa bác, than đắt lắm.
-
Cháu thích đi học lắm phải không? Cháu yêu trường chứ? Cháu yêu thầy chứ?
Đôi mắt xanh đẹp đẽ của em bé sáng long lanh khi em đáp lời tôi:
- Thưa bác, vâng…. Cháu yêu thầy giáo lắm… Thầy có cả một cái bếp lò….
Theo A. Đô-Đê
Để hiểu rõ hơn về cách sử dụng dấu gạch ngang, chúng ta cần nắm vững các tác dụng chính của nó trong tiếng Việt. Dấu gạch ngang có thể được dùng để:
- Đánh dấu phần mở đầu lời nói của một nhân vật trong hội thoại.
- Đánh dấu phần chú thích, giải thích thêm về một nội dung nào đó.
- Liệt kê các ý trong một danh sách.
Dấu gạch ngang thường được sử dụng để mở đầu lời thoại của nhân vật, giúp người đọc dễ dàng nhận biết ai đang nói.
Dưới đây là bảng phân tích chi tiết tác dụng của dấu gạch ngang trong đoạn văn trên:
| Dấu gạch ngang | Tác dụng |
|---|---|
| – Chào bác | Đánh dấu phần mở đầu lời nói của nhân vật em bé |
| – Em bé nói với tôi | Đánh dấu phần chú thích, cho biết ai đang nói |
| – Cháu đi đâu vậy? | Đánh dấu phần mở đầu lời nói của nhân vật “tôi” |
| – Tôi hỏi em. | Đánh dấu phần chú thích, cho biết ai đang nói |
| – Thưa bác, cháu đi học | Đánh dấu phần mở đầu lời nói của nhân vật em bé |
| – Sáng nay rét lắm | Đánh dấu phần mở đầu lời nói của nhân vật “tôi” |
| – Thưa bác, vâng. | Đánh dấu phần mở đầu lời nói của nhân vật em bé |
| – Nhà cháu không có than ủ ư? | Đánh dấu phần mở đầu lời nói của nhân vật “tôi” |
| – Thưa bác, than đắt lắm. | Đánh dấu phần mở đầu lời nói của nhân vật em bé |
| – Cháu thích đi học lắm phải không? | Đánh dấu phần mở đầu lời nói của nhân vật “tôi”, thể hiện sự quan tâm |
| – Thưa bác, vâng… | Đánh dấu phần mở đầu lời nói của nhân vật em bé |
Hình ảnh học sinh chăm chú học tập trong lớp học, thể hiện sự yêu thích và đam mê với việc học, dù hoàn cảnh khó khăn.
Như vậy, qua bài tập này, các em học sinh lớp 5 có thể củng cố kiến thức về dấu gạch ngang và cách sử dụng chúng một cách chính xác trong văn viết, góp phần nâng cao kỹ năng luyện từ và câu.