Mẹ, tiếng gọi thiêng liêng, cội nguồn của yêu thương và sự sống. Tình mẫu tử là đề tài bất tận, là nguồn cảm hứng vô tận cho thi ca nhạc họa. Thấu hiểu và trân trọng tình cảm cao quý ấy, bài thơ “Mẹ và quả” của Nguyễn Khoa Điềm đã khắc họa một cách sâu sắc hình ảnh người mẹ tần tảo, đức hy sinh cao cả và tình yêu thương bao la dành cho con. Từ đó, ta càng thấm thía hơn câu nói “Lũ Chúng Tôi Từ Tay Mẹ Lớn Lên” – một sự thật giản dị mà thiêng liêng.
Bài thơ mở đầu bằng hình ảnh khu vườn, nơi người mẹ vun trồng, chăm sóc cho những trái ngọt. Khu vườn ấy không chỉ là nơi tạo ra của cải vật chất mà còn là biểu tượng cho tình yêu thương, sự nhẫn nại và kỳ vọng của mẹ dành cho con cái.
“Những mùa quả mẹ tôi hái được
Mẹ vẫn trông vào tay mẹ vun trồng
Những mùa quả lặn rồi lại mọc
Như mặt trời, khi như mặt trăng”
Công việc vun trồng của mẹ cứ thế lặp đi lặp lại, ngày qua ngày, mùa này sang mùa khác. Mẹ không chỉ đơn thuần là người lao động mà còn là người nghệ sĩ, người kiến tạo nên những mùa quả tươi tốt. Mỗi trái quả là một giọt mồ hôi, một niềm hy vọng, một tình yêu thương mà mẹ dành trọn. Hình ảnh “như mặt trời, khi như mặt trăng” gợi lên sự đa dạng, phong phú của những loại quả, đồng thời cũng thể hiện sự quan tâm, chăm sóc tỉ mỉ của mẹ đến từng đứa con.
Từ hình ảnh khu vườn, nhà thơ chuyển sang những suy ngẫm sâu sắc về mối quan hệ giữa mẹ và con. Câu thơ “lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên” trở thành điểm nhấn, là sợi dây kết nối toàn bộ bài thơ.
“Lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên
Còn những bí và bầu thì lớn xuống
Chúng mang dáng những giọt mồ hôi mặn
Rỏ xuống lòng thầm lặng mẹ tôi”
Câu thơ khẳng định vai trò to lớn của mẹ trong sự trưởng thành của con cái. “Lũ chúng tôi” không chỉ lớn lên về thể xác mà còn lớn lên về tâm hồn, trí tuệ. Tất cả đều nhờ vào bàn tay chăm sóc, nuôi dưỡng của mẹ. Sự đối lập giữa “lớn lên” và “lớn xuống” (của bí và bầu) làm nổi bật sự khác biệt giữa con người và cây cối. Tuy nhiên, cả hai đều là kết quả của sự lao động vất vả, sự hy sinh thầm lặng của mẹ. Những giọt mồ hôi mặn chát không rơi xuống đất mà thấm sâu vào “lòng thầm lặng mẹ tôi”, thể hiện sự thấu hiểu, cảm thông sâu sắc của con cái đối với những vất vả của mẹ.
Đến những câu thơ cuối, nhà thơ lại day dứt, trăn trở về trách nhiệm của người con đối với mẹ.
“Và chúng tôi, một thứ quả trên đời
Bảy mươi tuổi mẹ mong chờ được hái
Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi
Mình vẫn còn một thứ quả non xanh”
“Bảy mươi tuổi” là độ tuổi mà người mẹ mong chờ được nhìn thấy con cái trưởng thành, thành đạt. Tuy nhiên, người con lại lo sợ mình vẫn còn “non xanh”, chưa đủ chín chắn để đáp đền công ơn của mẹ. Nỗi lo sợ ấy thể hiện sự trăn trở, day dứt và khát khao báo hiếu của người con. Hình ảnh “bàn tay mẹ mỏi” gợi lên sự già yếu, sự hữu hạn của đời người, đồng thời cũng là lời nhắc nhở về trách nhiệm của con cái đối với mẹ cha.
Bài thơ “Mẹ và quả” là một khúc hát tri ân về tình mẫu tử, là lời nhắc nhở về trách nhiệm của mỗi người con đối với mẹ cha. “Lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên” – câu nói ấy không chỉ là một sự thật hiển nhiên mà còn là một lời hứa, một lời thề: sống sao cho xứng đáng với tình yêu thương, sự hy sinh của mẹ, để mẹ luôn được an lòng, hạnh phúc. Chúng ta cần phải trân trọng từng khoảnh khắc bên mẹ, báo hiếu khi mẹ còn sống, đừng để đến khi “bàn tay mẹ mỏi” mới hối hận thì đã muộn.
