Lipit là một nhóm hợp chất hữu cơ quan trọng, đóng vai trò thiết yếu trong tế bào sống. Chúng không tan trong nước nhưng lại dễ dàng hòa tan trong các dung môi hữu cơ không phân cực như ete, chloroform và xăng dầu.
Phân Loại Lipit
Lipit bao gồm nhiều loại khác nhau như chất béo, sáp, steroid và phospholipid. Hầu hết chúng đều là các este phức tạp.
-
Chất béo (Triglixerit): Là trieste của glixerol với các axit béo. Các axit béo này thường là các axit monocacboxylic có số chẵn nguyên tử cacbon (thường từ 12C đến 24C) và không phân nhánh.
Công thức tổng quát của chất béo, với R1, R2, R3 có thể giống hoặc khác nhau, thể hiện sự đa dạng trong thành phần axit béo cấu thành nên chất béo.
-
Sáp: Là este của monoancol cao (≥ C16) với axit béo (≥ C16).
-
Steroid: Là este của monoancol (gốc hidrocacbon gồm 4 vòng có chung cạnh) với axit béo.
-
Phospholipid: Là este của glixerol chứa 2 gốc axit béo và 1 gốc phosphat hữu cơ.
Axit Béo Thường Gặp
Một số axit béo phổ biến bao gồm:
- Axit panmitic: C15H31COOH
- Axit stearic: C17H35COOH
- Axit oleic: C17H33COOH
- Axit linoleic: C17H31COOH
Trạng Thái Tự Nhiên Của Lipit
Chất béo là thành phần chính của mỡ động vật và dầu thực vật. Sáp điển hình là sáp ong. Steroid và phospholipid có mặt trong cơ thể sinh vật.
Tính Chất Vật Lý Của Chất Béo
Triglixerit chứa chủ yếu các gốc axit béo no thường là chất rắn ở nhiệt độ phòng (ví dụ: mỡ động vật). Ngược lại, triglixerit chứa chủ yếu các gốc axit béo không no thường là chất lỏng ở nhiệt độ phòng và được gọi là dầu (thường có nguồn gốc thực vật hoặc từ động vật máu lạnh như dầu cá). Chất béo nhẹ hơn nước, không tan trong nước và tan trong các dung môi hữu cơ không phân cực như benzen, xăng, ete.
Loại Dầu Nào Không Phải Este Của Axit Béo Và Glixerol?
Trong các loại dầu sau, loại nào không thuộc nhóm este của axit béo và glixerol?
A. Dầu vừng (mè)
B. Dầu lạc (đậu phộng)
C. Dầu dừa
D. Dầu bôi trơn
Đáp án: D. Dầu bôi trơn
Dầu vừng, dầu lạc và dầu dừa đều là các loại dầu thực vật, có thành phần chính là triglixerit (este của glixerol và các axit béo).
Hạt vừng (mè), nguồn cung cấp dầu vừng tự nhiên, chứa nhiều axit béo không no có lợi cho sức khỏe tim mạch.
Dầu bôi trơn, ngược lại, thường có nguồn gốc từ dầu mỏ và là hỗn hợp của các hydrocarbon, không phải là este của axit béo và glixerol. Chúng được sử dụng để giảm ma sát giữa các bề mặt chuyển động.
Dầu bôi trơn giúp giảm ma sát và mài mòn trong các bộ phận chuyển động của máy móc, không có cấu trúc este của axit béo và glixerol.