Phân tích khổ 1 bài “Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải không chỉ dừng lại ở việc cảm nhận vẻ đẹp mùa xuân mà còn mở ra những liên hệ sâu sắc về tình yêu quê hương, đất nước và khát vọng cống hiến.
“Thanh Hải chưa phải là một nhà thơ lớn. Nhưng một khi tiếng nói của cách mạng vút lên được thành thơ thì dẫu chưa phải một nhà thơ lớn vẫn rất quý.”
(Nhà phê bình văn học Hoài Thanh)
Những vần thơ trong “Mùa xuân nho nhỏ” thể hiện niềm yêu đời, yêu cuộc sống tha thiết. Để làm sâu sắc thêm bài viết, chúng ta có thể liên hệ đến những tác phẩm khác viết về mùa xuân, về tình yêu quê hương.
Có thể liên hệ đến những câu thơ miêu tả mùa xuân trong “Truyện Kiều” của Nguyễn Du:
“Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa”
(“Truyện Kiều” – Nguyễn Du)
Sự tương đồng trong cách cảm nhận vẻ đẹp mùa xuân của Thanh Hải và Nguyễn Du giúp làm nổi bật lên vẻ đẹp truyền thống của văn hóa Việt Nam, đồng thời cho thấy tình yêu thiên nhiên, đất nước luôn là nguồn cảm hứng bất tận cho các nhà thơ.
“Mùa xuân là cả một mùa xanh
Giời ở trên cao, lá ở cành
Lúa ở đồng tôi và lúa ở
Đồng nàng và lúa ở đồng anh”
(“Mùa xuân xanh” – Nguyễn Bính)
Sự kết nối giữa cá nhân và cộng đồng trong thơ Thanh Hải có thể được liên hệ với tinh thần đoàn kết, yêu thương trong những bài ca dao, tục ngữ về tình làng nghĩa xóm.
“Con sông nhỏ tuổi thơ ta tắm
Vẫn còn đây nước chẳng đổi dòng
Hoa lục bình tím cả bờ sông”
(“Trở về quê nội” – Lê Anh Xuân)
Từ hình ảnh “mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải, ta có thể liên hệ đến những con người thầm lặng cống hiến cho đất nước, những hành động nhỏ bé nhưng ý nghĩa lớn lao.
“Con chim chiền chiện“
Bay vút vút cao
Lòng đầy yêu mến
Khúc hát tự hào
***
Cánh đập trời xanh
Cao hoài, cao vợi
Tiếng hót long lanh
Như cành sương chói”
(“Con chim chiền chiện” – Huy Cận)
Liên hệ đến những câu chuyện về những người lính biên cương ngày đêm canh giữ Tổ quốc, những thầy cô giáo cắm bản gieo chữ nơi vùng cao, những công nhân miệt mài làm việc trong các nhà máy, xí nghiệp. Tất cả họ, dù ở những vị trí khác nhau, đều đang góp phần làm nên một mùa xuân lớn cho đất nước.
“Ôi tiếng hót vui say con chim chiền chiện
Trên đồng lúa chiêm xuân chao mình bay liệng
Xuân ơi xuân vui tới mênh mông
Biển vui dâng sóng trắng đầu ghềnh”
(“Bài ca xuân 1961” – Tố Hữu)
Để liên hệ mở rộng bài “Mùa xuân nho nhỏ”, cần tập trung vào những hình ảnh, chi tiết thể hiện khát vọng cống hiến của nhà thơ, từ đó liên hệ đến những tấm gương người tốt việc tốt trong xã hội, làm nổi bật lên ý nghĩa nhân văn sâu sắc của tác phẩm.
“Nước Việt Nam từ máu lửa
Rũ bùn đứng dậy sáng lòa”
(“Đất nước” – Nguyễn Đình Thi)
“Sáng chống bão giông
Chiều ngăn nắng lửa”
(“Đất nước” – Tạ Hữu Yên)
“Thêm một chiếc lá rụng
Thế là thành mùa thu
Thêm một tiếng gật gù
Thành ban mai thanh khiết…”
(“Thêm một” – Trần Hòa Bình)
“Nếu là con chim, chiếc lá
Thì con chim phải hót, chiếc lá phải xanh
Lẽ nào vay mà không có trả
Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình”
(“Một khúc ca xuân” – Tố Hữu)
“Anh nằm mà ao ước
Trở lại với cuộc đời
Dù đi lại được thôi
Cũng vui em ngày tháng”
“Không đề” – bài thơ được Thanh Hải viết trên giường bệnh trước khi vĩnh biệt cuộc đời
“Thể thơ năm chữ được Thanh Hải sử dụng rất nhiều và khá thành công trong nhiều sáng tác. Hầu hết những bài thơ hay gây xúc động lòng người của Thanh Hải đều được sáng tác theo thể thơ này. Thể thơ năm chữ, như nhận xét của Bùi Văn Nguyên – Hà Minh Đức: “câu thơ gồm năm âm tiết với nhịp thơ ngắn gọn, có khả năng tiến thoái rất linh hoạt”.
(Lê Tiến Dũng – Phạm Thu Thủy, “Thanh Hải, nhà thơ cách mạng miền Nam”)
