“Kỳ tích sông Hán” là minh chứng hùng hồn cho sự trỗi dậy mạnh mẽ của nền kinh tế Hàn Quốc, từ một quốc gia nghèo khó sau chiến tranh trở thành một trong những con rồng kinh tế của châu Á. Quá trình phát triển này chứa đựng nhiều bài học quý giá cho Việt Nam trên con đường trở thành quốc gia phát triển.
Sau Chiến tranh Triều Tiên (1950-1953), Hàn Quốc chìm trong nghèo đói, với thu nhập bình quân đầu người chỉ 64 USD/năm. Tuy nhiên, dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Park Chung Hee từ năm 1963, quốc gia này đã thực hiện một cuộc chuyển mình ngoạn mục.
Các chính sách kinh tế tập trung vào xuất khẩu, tái cấu trúc nền kinh tế, phát triển công nghiệp nặng và hiện đại hóa đã tạo ra một động lực tăng trưởng chưa từng có. Cùng với đó là những thành tựu khoa học công nghệ, nâng cao chất lượng giáo dục và cải thiện đời sống người dân.
Tốc độ tăng trưởng GDP trung bình của Hàn Quốc trong giai đoạn 1961-2000 đạt 7,83%, một con số ấn tượng. GDP tăng từ 3,957 tỷ USD năm 1960 lên hơn 1.000 tỷ USD vào năm 2006, đưa Hàn Quốc trở thành một trong những nền kinh tế lớn mạnh trên thế giới. Từ vị trí một quốc gia nghèo nhất, Hàn Quốc vươn lên đứng thứ 21 trên thế giới về quy mô kinh tế, với thu nhập bình quân đầu người đạt 30.000 USD.
Chiến lược đẩy mạnh xuất khẩu, tận dụng nguồn lao động giá rẻ, duy trì lãi suất cao và khuyến khích đầu tư nước ngoài đã giúp kim ngạch xuất khẩu của Hàn Quốc tăng trưởng vượt bậc. Từ 32 triệu USD năm 1960, con số này đã tăng lên 494 tỷ USD vào năm 2016.
Ông Emanuel Pastreich, Chủ tịch Viện châu Á tại Washington, nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) nhưng vẫn đảm bảo mục tiêu tự cung khoa học của quốc gia.
Chính phủ Hàn Quốc đã tạo điều kiện thuận lợi cho các tập đoàn gia đình (chaebol) như Hyundai, Samsung và LG phát triển, thông qua các ưu đãi về thuế, cho vay giá rẻ và cho phép khai thác tối đa nguồn lực. Mô hình công nghiệp hóa hướng đến xuất khẩu này đã khuyến khích các tập đoàn đầu tư vào công nghệ mới và nâng cao hiệu quả sản xuất để cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.
Ngành công nghiệp thép và đóng tàu đóng vai trò then chốt trong sự phát triển kinh tế của Hàn Quốc. Chính phủ cũng chú trọng phát triển ngành công nghệ hóa chất và công nghiệp nặng, bao gồm đóng tàu, ô tô, máy phát điện, máy móc hạng nặng và máy móc diesel.
Từ những năm 1990, Hàn Quốc chuyển hướng sang sản xuất công nghệ cao, tập trung vào các sản phẩm trong lĩnh vực vật liệu mới, kỹ thuật điện tử, hóa học, hàng không vũ trụ và cơ điện tử. Sản phẩm điện tử trở thành một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Hàn Quốc.
Hàn Quốc cũng là một trong số ít quốc gia tránh được suy thoái kinh tế trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, nhờ vào sự phục hồi nhanh chóng của ngành công nghệ xuất khẩu.
Theo giáo sư Layne Hartsell, đầu tư quốc tế, phát triển công nghệ, lực lượng lao động trong nước và hệ thống chính sách xã hội là những yếu tố quan trọng giúp một nền kinh tế vươn lên vị thế hàng đầu.
Bài học từ sự phát triển của Hàn Quốc cho thấy tầm quan trọng của việc có một tầm nhìn chiến lược, chính sách kinh tế đúng đắn, đầu tư vào giáo dục và khoa học công nghệ, khuyến khích đổi mới sáng tạo và thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Việc Việt Nam gửi sinh viên sang Hàn Quốc học tập về chất bán dẫn là một bước đi đúng hướng, góp phần nâng cao năng lực sản xuất và cạnh tranh của Việt Nam trên thị trường toàn cầu.
