Hơn 10 năm trôi qua, câu chuyện về bé Sương được nhặt từ chiếc thau nhựa trôi dạt bến đò xóm Chiều Chiều dường như đã lắng xuống. Làn da em bé ửng hồng dưới ánh nắng chiều, một hình ảnh khắc sâu vào tâm trí những người chứng kiến.
Khi những người phụ nữ xóm Chiều Chiều đang ngóng chờ ông Út, người đàn ông với dáng vẻ quen thuộc, một tay bám vào thân cây bần, tay kia cố gắng kéo chiếc thau mắc kẹt giữa đám lục bình, họ tưởng như sinh linh bé nhỏ kia đã không còn thở. Thế nhưng, khi ông Út vén tấm khăn mỏng che hờ, tất cả đều ngỡ ngàng và reo hò vui sướng. Bé Sương nhoẻn miệng cười, tiếng cười trong trẻo vang vọng cả bến đò.
“Đứa bé có duyên với ông Út rồi!” – Một giọng nói vang lên, và ngay lập tức, những lời khuyên chân thành từ mọi người đổ dồn về phía ông. Họ khuyên ông nên nhận nuôi đứa bé, hứa sẽ cùng nhau góp gạo, góp sữa để nuôi dưỡng một sinh linh bé nhỏ. Ông Út sống cô đơn, có một đứa con sẽ làm vơi đi nỗi buồn, sau này nó sẽ báo hiếu, hiện tại vất vả nhưng về già sẽ được an nhàn. Ông Út ngần ngại với cảnh gà trống nuôi con, nhưng rồi ông quyết định mạo hiểm một lần. Nếu ông không nuôi, thì ai sẽ nuôi đứa bé này? Kể từ đó, xóm Chiều Chiều thường xuyên nghe thấy tiếng trẻ con khóc vọng ra từ căn nhà của ông Út, nằm cô độc bên kia sông, phía sau những rặng dừa nước, nơi nửa đêm thường nồng nàn hương thơm của bắp bung. Tiếng ông Út hát ru con, da diết và ấm áp: “Ầu ơ… Ví dầu tình bậu muốn thôi. Bậu gieo tiếng dữ cho rồi bậu ra. Bậu ra bậu lấy ông câu. Bậu câu cá bống, chặt đầu kho tiêu…” vang vọng trong những trưa hè yên bình, trôi trên dòng sông Chiều Chiều hiền hòa. Tiếng ru thấm đẫm tình yêu thương, nuôi dưỡng tâm hồn Sương lớn lên từng ngày.
Sương lớn lên trong tình yêu thương vô bờ bến của ông Út. Thời gian trôi đi, lưng ông Út ngày càng còng xuống, mái tóc bạc màu vì sương gió. Những ngày đi làm thuê ở nhà máy xay xát gạo, trời tối mịt, thân thể ông rã rời, các khớp xương nhức mỏi. Nhưng chỉ cần nghe tiếng Sương gọi “tía ơi” từ trong bếp, mọi mệt mỏi dường như tan biến. Hai tiếng “tía ơi” sẽ không bao giờ vang lên nếu ngày ấy không có đứa bé đỏ hỏn trôi dạt vào bến đò. Có lẽ ông Út sẽ sống một cuộc đời cô độc, bởi ông chưa bao giờ mở lòng với ai, ngoại trừ người phụ nữ đã ra đi trong một buổi chiều vắng lặng. “Dù vật đổi sao dời, tôi vẫn sẽ đợi bà ấy!” – Ông Út luôn nói vậy, mỗi khi có ai đó khuyên ông nên tìm một người bạn đời để chia sẻ buồn vui. Chim còn có đôi, có bạn, cớ gì ông Út lại lủi thủi một mình trong căn nhà thiếu vắng tiếng cười, thiếu người giữ lửa?
Dòng sông Chiều Chiều chìm trong bóng đêm, ánh đèn le lói trong căn nhà nhỏ của ông Út. Sương ngồi chải tóc bên cửa sổ, thả những sợi tóc bay theo gió xuống bến sông. Ông Út nằm trên võng ngắm nhìn con gái, thấy Sương càng lớn càng xinh đẹp và hiếu thảo, lòng ông tràn ngập niềm vui. Rồi mai này, Sương sẽ đi lấy chồng, ông lại cô đơn trong căn nhà này. Nghĩ đến viễn cảnh đó, ông thoáng buồn, nhưng hạnh phúc của Sương là điều quan trọng nhất đối với ông. Ông Út mong chờ ngày được uống rượu mừng của con, nhìn nụ cười rạng rỡ trên khuôn mặt Sương, mọi vất vả của đời ông sẽ tan biến như sương khói.
Mùa mưa đến với xóm Chiều Chiều. Những cơn mưa tầm tã kéo dài mỗi chiều. Mưa buồn hiu hắt trên bến đò xóm Chiều Chiều, nơi người ta vẫn thường rỉ tai nhau câu chuyện về Sương, đứa bé bị người mẹ bỏ rơi, thả trôi trên chiếc thau chòng chành. Sương nghe được những lời đồn đại, nhưng bỏ ngoài tai. Với Sương, dù là con nuôi hay con ruột, Sương vẫn thương tía hết lòng, sẽ phụng dưỡng tía khi tuổi già. Những buổi nhậu nhẹt với mấy chú bác trong xóm, Sương luôn ngồi bên cạnh ông Út, khẽ khàng nhắc nhở ông đừng uống nhiều. Ông Út nhìn Sương, hỏi nhỏ khi mọi người đã về hết: “Con gái, con có hận mẹ con không?”. Sương im lặng một lúc rồi đáp: “Không, tía ơi! Không hận, mà cũng không thương”. Ông Út hỏi tiếp: “Sao con không thương?”. Sương cúi mặt, giọng buồn bã: “Con cũng muốn thương lắm tía, nhưng con có biết mặt mũi người đó ra sao đâu mà thương. Con không có ký ức nào về người đó, muốn thương cũng không được…”. Ông Út lặng người. Suốt mấy mươi năm qua, ông Út vẫn luôn tìm kiếm tung tích của người phụ nữ năm xưa, người đã bọc con trong chiếc khăn rồi đặt vào thau, thả trôi trên dòng sông Chiều Chiều. Biển người mênh mông, ông Út lại không có bất kỳ dấu ấn nào về người phụ nữ kia, nên đến giờ vẫn chưa tìm được người đã sinh ra Sương, để cô bé biết được cội nguồn của mình.
Sau những ngày mưa dầm dề, trời hửng nắng. Ánh nắng vàng rực rỡ chiếu xuống, mặt sông trở nên Lấp Loáng, phản chiếu những tia sáng lung linh. Sương lúi húi nấu cơm ngoài sau bếp, mùi khói rơm thơm ấm lan tỏa khắp không gian. Vài sợi khói len lỏi qua kẽ lá, bay lên mái nhà mờ ảo. Sương ngồi ngắm nhìn làn khói, lòng cảm thấy bình yên diệu kỳ. Ông Út đang sửa dở tấm lưới rách sau một đêm bị cua gặm nhấm, chợt thấy có một chiếc thuyền nhỏ chèo qua lại trước bến sông nhà mình. Chiếc thuyền không lớn, có mái che bằng lá dừa nước đã cũ kỹ. Nhìn kỹ, ông Út nhận ra một người phụ nữ đội nón lá, mặc áo bà ba màu tím cà, ánh mắt hướng về phía bến sông nhà ông. Thấy lạ, ông Út bước xuống bến sông, dõi theo. Người phụ nữ ngoái đầu nhìn lại.
Một lúc sau, người đó lại chèo thuyền ngược lại. Ông Út vội vàng lên chiếc xuồng con đậu trong đám lá dừa nước. Hương thơm của bắp lại lan tỏa sau cơn mưa. Vừa thấy người phụ nữ áo tím chèo ngang qua, ông Út liền bơi theo, như thể gặp lại người quen cũ. Vội vã. Hối hả. Cuối cùng, chiếc xuồng của ông Út cũng đuổi kịp chiếc thuyền của người phụ nữ áo tím, ngay lúc thuyền sắp ra đến cửa lớn.
“Chị kia, chị tìm ai mà cứ lảng vảng ở bến sông nhà tôi hoài vậy, chị?” – Ông Út hỏi lớn, sợ gió thổi bay mất lời. Người phụ nữ áo tím dừng tay chèo, để mái chèo trôi theo dòng nước, gió thổi chiếc nón lá lật ngược ra phía sau. Bà nhìn ông Út, nở một nụ cười quen thuộc.
Vì không tiện nói chuyện giữa dòng sông, và mây đen dường như sắp kéo đến, tản ra một phía, ông Út và người đàn bà tấp thuyền vào bờ. Dưới bóng cây tra hoa vàng, với giọng nói trầm buồn, đôi mắt rưng rưng như sắp trào ra những giọt nước mắt, bà kể: “Ngày trước, vì lỡ lầm, tôi đã sinh ra một đứa con gái. Vì không thể nuôi nổi con, lại nghĩ đứa bé là giọt máu của người đàn ông bội bạc, trong một phút nông nổi, tôi đã thả con trong chiếc thau dưới bến Chùa… Sau này, tôi nghe người ta đồn đứa bé trôi vào xóm Chiều Chiều, được một người đàn ông rộng lượng cưu mang đến tận bây giờ…”.
Ông Út nhìn người đàn bà, nửa thương, nửa giận. Thương vì người mẹ đã long đong lận đận mấy mươi năm tìm con, vì cảnh mẹ con xa cách. Giận vì sự nông nổi của bà năm xưa. Nếu buổi chiều hôm ấy đứa bé không trôi vào bến đò, không biết nó sẽ đi về đâu, hay sẽ chìm giữa dòng sông sâu?
Im lặng một thoáng, ngửi thấy mùi hương thoang thoảng của hoa tra, ông Út khẽ nói: “Thôi thì chị đã đến đây rồi, tôi đâu nỡ để mẹ con chị xa nhau nữa. Đứa bé năm nào là Sương, con gái tôi. Nó ngoan ngoãn, hiếu thảo lắm! Tôi luôn dạy nó rằng: nhà mình nghèo, nhưng nhất định phải sống có nghĩa tình, có trước có sau…”. Khoảnh khắc đó, hình ảnh Sương bất chợt hiện lên trong tâm trí ông Út. Cả một hành trình dài, từ khi Sương còn bé bỏng, ông Út bế bồng trên tay, hát ru những đêm con khóc nhè không chịu ngủ. Rồi đến khi con bệnh, ông Út bồng bế con sang nhà hàng xóm nhờ giúp đỡ, thức suốt đêm không ngủ để canh Sương. Và khi Sương đã là thiếu nữ, ông Út vừa là cha, vừa là mẹ để dạy Sương từ cách đi đứng, nói năng… Giờ thì người đã dứt ruột đẻ ra Sương đã đến tận xóm Chiều Chiều, khoảng cách giữa bà và Sương chỉ còn trong gang tấc. Không có công dưỡng nhưng có công sinh như biển trời, làm sao có thể chối bỏ?
Chiếc thuyền cập bến, cành cây rung rinh làm những hạt mưa đọng lại rơi xuống ướt chiếc áo màu tím hoa cà của người đàn bà lạ. Từ trong nhà bước ra, Sương thấy lạ vì lần đầu tiên tía về nhà cùng một người đàn bà lạ. Và rồi ông Út mời người đàn bà ấy vào nhà. Căn nhà đơn sơ nhưng ấm cúng và gọn gàng, một tay Sương đã chăm chút từng ngày. Trong không gian tĩnh lặng sau cơn mưa đầu mùa, ông Út gọi Sương ra, nghiêm giọng nói với con gái: “Đây là người đã sinh ra con, Sương ạ! Người ta đã tìm đến đây rồi, tía nghĩ con cũng nên nhận mẹ của mình. Có cha, có mẹ vẫn hơn, con ơi!”. Rồi miệng ông mếu xệch đi.
Tự dưng Sương nép mình vào người ông Út, hai tay nắm chặt bắp tay ông, run run. Sương sắp khóc, còn người đàn bà áo tím hoa cà đang ngồi đối diện đã đầm đìa nước mắt. Sợ con gái mình không đủ can đảm để nhận lại mẹ, hay sợ một ranh giới vô hình nào đó vẫn còn ngăn đôi con với người đã sinh ra mình, ông Út dịu giọng: “Thôi con, nhận mẹ đi con, rồi con có chọn lựa ra sao thì tía cũng vui lòng. Nuôi con lớn từng này rồi, tía mãn nguyện rồi!”. Nghe tía nói những lời đó, Sương bật khóc, khóc rưng rức, rồi nấc lên nghẹn ngào. Trong tiếng nấc, Sương nói với tía: “Tía ơi! Con thương tía lắm! Mẹ thì con nhận, con cũng không oán giận những chuyện đã qua. Cái gì qua rồi, mình để cho qua, phải không mẹ?” – Sương nhìn sang người đàn bà. Đó là tiếng “mẹ” đầu tiên trong đời Sương gọi. Và rồi Sương nói tiếp: “Nhưng con vẫn sẽ mãi là con của tía, con vẫn sẽ ở đây, phụng dưỡng tía, yêu thương tía như từ trước đến giờ vẫn thế!”.
“Sương, tía hiểu!” – Ông Út xoa đầu con gái – “Con qua mẹ đi con. Con phải hiểu, dẫu thế nào đi nữa, người đàn bà xa con là đứt ruột đứt gan…”.
Sương bước qua bên kia, phía người đàn bà áo tím hoa cà đang ngồi nhìn thấu suốt cả cuộc đời mình, nhìn Sương. Sương đưa tay nắm lấy tay người đàn bà, hôn nhẹ. Ông Út vờ bước ra hàng ba hút thuốc để Sương nói hết những điều mà bấy lâu nay Sương vẫn giữ trong lòng, chỉ chờ có mẹ để được nói, được hỏi, được tỏ bày. Nhưng tất cả dường như tan biến, chỉ còn trái tim Sương đập thình thịch. Tình mẫu tử chảy từ tâm hồn Sương sang người đàn bà, rạt rào, bất tận.
Ráng chiều đỏ rực trên nền trời. Người đàn bà áo tím hoa cà chào ông Út và Sương, rồi ra đi. Khi tiễn mẹ xuống bến sông, Sương thủ thỉ bên tai bà, tay nắm chặt tay bà: “Mẹ ơi! Con vẫn luôn là con của mẹ. Và con cũng sẽ mãi là đứa con gái của tía. Con không thể đi theo mẹ được, mẹ hiểu cho con. Tía đã hy sinh nhiều thứ vì con. Tía dạy con phải sống có đạo lý…”.
Người đàn bà gật đầu, mỉm cười hạnh phúc nhìn Sương. Lòng bà nhẹ nhõm và bình yên đến lạ. Nỗi giày vò bấy lâu nay trong lòng bà dường như cũng dịu đi. Bà ngoái đầu nhìn lại căn nhà nhỏ đã bắt đầu sáng đèn, và phía sau bếp, có ngọn khói rơm vẩn lên trong hoàng hôn tĩnh lặng.
Thuyền rời bến. Mái chèo khua nước sông sâu.
Trước khi chiếc thuyền đi xa khỏi bến sông có hàng dừa nước ngả nghiêng trong bóng chiều, từ trên bến, Sương vẫy tay theo và nói vang: “Mẹ ơi! Bao giờ thong thả, mẹ ghé lại đây với con. Nhà ta không rộng, nhưng đủ chỗ, con và tía vẫn chờ mẹ đến…”.
Người đàn bà nở một nụ cười tươi rói trên sông chiều. Gió thổi làm tóc bà bay lòa xòa qua trán. Trong khoang thuyền – thế giới nhỏ bé của bà – ánh đèn dầu cũng đỏ rực, ánh sáng loang loáng trên mặt sông. Mái chèo lúc nhặt lúc thưa, thuyền đi về phía cuối dòng Chiều Chiều và mất hút trong màu hoàng hôn êm ả…