Khi rễ cây bị ngập úng trong thời gian dài, cây trồng sẽ trải qua một loạt các biến đổi sinh lý và hình thái rõ rệt. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu này giúp người trồng có biện pháp can thiệp kịp thời, hạn chế thiệt hại.
Các biểu hiện thường thấy khi rễ cây bị ngập úng:
-
Lá cây héo rũ: Đây là một trong những dấu hiệu đầu tiên và dễ nhận thấy nhất. Dù đất có thể ẩm ướt, lá cây vẫn héo rũ như thể thiếu nước.
-
Lá vàng úa: Lá cây bắt đầu chuyển sang màu vàng, đặc biệt là ở các lá già trước, sau đó lan dần lên các lá non. Quá trình này diễn ra do thiếu hụt chất dinh dưỡng và sự suy giảm chức năng quang hợp.
-
Rụng lá: Lá cây bị vàng úa sẽ rụng dần, làm cho cây trở nên xơ xác và yếu ớt.
-
Chậm phát triển hoặc ngừng phát triển: Cây sinh trưởng chậm lại rõ rệt, thậm chí ngừng hẳn. Các chồi non không phát triển hoặc phát triển rất yếu.
-
Rễ cây bị thối: Đây là dấu hiệu quan trọng nhất để xác định tình trạng ngập úng. Rễ cây chuyển sang màu nâu hoặc đen, mềm nhũn và có mùi hôi.
-
Xuất hiện rêu, tảo: Bề mặt đất ẩm ướt liên tục tạo điều kiện cho rêu và tảo phát triển, cạnh tranh dinh dưỡng với cây trồng.
-
Cây dễ bị nhiễm bệnh: Hệ miễn dịch của cây suy yếu do ngập úng, khiến cây dễ bị tấn công bởi các loại nấm bệnh và vi khuẩn gây hại.
Giải thích nguyên nhân:
Hiện tượng cây trồng có những biểu hiện trên khi rễ bị ngập úng xuất phát từ những nguyên nhân sau:
-
Thiếu oxy cho hô hấp của rễ: Khi đất bị ngập nước, các khoảng trống chứa khí trong đất bị lấp đầy bởi nước, làm giảm lượng oxy cung cấp cho rễ cây. Rễ cây cần oxy để thực hiện quá trình hô hấp tế bào, tạo ra năng lượng cho các hoạt động sống, bao gồm hấp thụ nước và chất dinh dưỡng.
-
Giảm khả năng hấp thụ nước và chất dinh dưỡng: Thiếu oxy làm giảm hiệu quả của quá trình hô hấp tế bào ở rễ, dẫn đến giảm khả năng hấp thụ nước và các chất dinh dưỡng cần thiết như nitơ (N), phốt pho (P), kali (K), và các nguyên tố vi lượng khác. Cây không đủ dinh dưỡng sẽ yếu ớt và dễ bị bệnh.
-
Tích tụ các chất độc hại: Trong điều kiện thiếu oxy, các vi sinh vật kỵ khí trong đất sẽ hoạt động mạnh mẽ, phân hủy chất hữu cơ và tạo ra các chất độc hại như axit hữu cơ, methane (CH4), hydrogen sulfide (H2S). Các chất này gây độc cho rễ cây, làm tổn thương tế bào và cản trở quá trình trao đổi chất.
-
Thay đổi cân bằng hormone: Ngập úng có thể làm thay đổi cân bằng hormone trong cây, đặc biệt là sự gia tăng của ethylene, một loại hormone thúc đẩy quá trình lão hóa và rụng lá.
-
Phát triển các bệnh hại: Điều kiện ẩm ướt tạo môi trường thuận lợi cho sự phát triển của các loại nấm bệnh và vi khuẩn gây hại cho rễ cây, như nấm Phytophthora, Pythium, và Rhizoctonia. Các bệnh này tấn công rễ, gây thối rễ và làm suy yếu cây.
Tóm lại:
Khi rễ cây bị ngập úng trong thời gian dài, cây trồng sẽ có các biểu hiện như lá héo rũ, vàng úa, rụng lá, chậm phát triển, rễ bị thối. Nguyên nhân chính là do thiếu oxy cho hô hấp của rễ, giảm khả năng hấp thụ nước và chất dinh dưỡng, tích tụ các chất độc hại, thay đổi cân bằng hormone và phát triển các bệnh hại. Việc hiểu rõ các biểu hiện và nguyên nhân này giúp người trồng có biện pháp phòng ngừa và khắc phục kịp thời, bảo vệ cây trồng khỏi những tác động tiêu cực của ngập úng.
