Cộng hòa Nam Phi nằm ở cực nam của châu Phi, với vị trí địa lý chiến lược giáp với Mozambique, Zimbabwe, Botswana, và Namibia ở phía đông bắc. Quốc gia này sở hữu đường bờ biển dài khoảng 3000 km, tiếp giáp với cả Đại Tây Dương ở phía tây nam và Ấn Độ Dương ở phía đông nam.
Diện tích của Nam Phi là 1.219.912 km2.
Dân số ước tính khoảng 44,1 triệu người (số liệu năm 2006), với thành phần dân tộc đa dạng: 75,2% người Phi, 13,6% người da trắng, 8,6% người da màu, và 2,6% người gốc châu Á.
GDP bình quân đầu người vào năm 2006 đạt khoảng 4.500 USD.
Khí hậu Nam Phi ôn hòa, với hai mùa mưa và nắng rõ rệt. Nhiệt độ trung bình dao động từ 20-25 độ C.
Thủ đô của Nam Phi được phân chia: Pretoria là thủ đô hành pháp, còn Cape Town là thủ đô lập pháp.
Ngôn ngữ chính thức của quốc gia là tiếng Anh và Afrikaans.
Về tôn giáo, phần lớn dân số theo đạo Thiên chúa giáo (68%), một phần theo các tôn giáo cổ truyền và Tin Lành (28,5%), Hindu (1,5%), và Hồi giáo (2%).
Tổng thống Nam Phi (tính đến thời điểm bài viết gốc) là ông Thabo Mbeki, người giữ chức vụ từ ngày 16 tháng 6 năm 1999, đồng thời là Chủ tịch của đảng ANC. Tổng thống đồng thời là Chủ tịch nước và Thủ tướng chính phủ.
Năm 2005, Tổng thống Mbeki vinh dự nhận giải thưởng môi trường của Liên hợp quốc “Nhà vô địch của Trái đất”.
Phó Tổng thống (tính đến thời điểm bài viết gốc) là bà Phumzile Mlambo Ngcuka (từ ngày 22 tháng 6 năm 2005).
Ngày tuyên bố độc lập của Nam Phi là ngày 31 tháng 5 năm 1910 (tách khỏi Vương quốc Anh).
Quốc khánh được kỷ niệm vào ngày 27 tháng 4 (từ năm 1996).
Nam Phi thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam vào ngày 22 tháng 12 năm 1993.
Từ thế kỷ 16 trở về trước, lãnh thổ Nam Phi là nơi sinh sống của các bộ lạc người Phi thuộc nhóm Bantu, Khoi-Khoi và Hottentots. Đến thế kỷ 17 và 18, người Hà Lan và người Anh bắt đầu xâm chiếm, đẩy người bản địa vào sâu trong nội địa. Sau cuộc chiến tranh kéo dài 3 năm (1899-1902), người Boer (gốc Hà Lan) buộc phải chấp nhận sự bảo hộ của thực dân Anh.
Ngày 31 tháng 5 năm 1910, sau khi hợp nhất bốn tỉnh Cape, Orange, Transvaal và Natal, Vương quốc Anh thành lập Liên bang Nam Phi tự trị. Năm 1948, Đảng Quốc gia của người da trắng lên nắm quyền và thi hành chính sách Apartheid, cùng các đạo luật phân biệt chủng tộc, đàn áp và bóc lột người bản xứ.
Ngày 31 tháng 5 năm 1961, sau cuộc trưng cầu dân ý chỉ dành cho người da trắng, chính quyền Nam Phi rút khỏi Khối Liên hiệp Anh và tuyên bố thành lập nước Cộng hòa Nam Phi độc lập. Sự khai thác tài nguyên thiên nhiên phong phú, bóc lột người Phi và sự cấu kết với tư bản nước ngoài đã tạo nên “thần kỳ kinh tế” trong những năm 1920-1960, góp phần xây dựng cơ sở hạ tầng tương đối phát triển ở Nam Phi.
Nam Phi sở hữu nguồn tài nguyên khoáng sản phong phú, ngành công nghiệp và nông nghiệp phát triển, cùng với khoa học kỹ thuật và công nghệ tiên tiến. Quốc gia này có thế mạnh trong sản xuất hàng công nghiệp (chiếm tới 40% tổng sản lượng công nghiệp của châu Phi), điện năng, khai khoáng, dịch vụ và thương mại. Nam Phi dẫn đầu thế giới về khai thác vàng, kim cương, mangan và quặng crom. Năm 2001, Nam Phi là nước xuất khẩu than lớn thứ 6 trên thế giới.
Trong 8 tháng đầu năm 2005, xuất khẩu thép của Nam Phi liên tục tăng, đạt 3,2 triệu tấn, tăng 580.000 tấn so với cùng kỳ năm 2004.
Nhờ nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào, tiềm năng kinh tế lớn mạnh và khoa học kỹ thuật tiên tiến, Nam Phi là quốc gia phát triển nhất ở châu Phi, đóng vai trò đầu tàu thúc đẩy sự phát triển của 14 nước trong Cộng đồng Phát triển miền Nam châu Phi (SADC). Nam Phi là nước xuất khẩu vàng lớn nhất thế giới, với ngành công nghiệp khai thác vàng đóng góp khoảng 2% vào tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), GDP của Nam Phi chiếm 1/3 GDP của toàn châu lục. Mức tăng 1% trong phát triển kinh tế của Nam Phi có liên quan tới ½ – ¾ tăng trưởng ở các nước còn lại của châu Phi. Vốn đầu tư của Nam Phi ở châu Phi đạt 1,5 tỷ USD, chiếm 25% tổng số vốn đầu tư nước ngoài vào các nước thuộc Cộng đồng Phát triển miền Nam châu Phi (SADC) trong giai đoạn 1994-2003.
Tỷ trọng hàng xuất và nhập khẩu của Nam Phi chiếm lần lượt 60% và 50% tổng lượng hàng xuất nhập khẩu của tất cả các nước miền Nam châu Phi cộng lại. Hàng trăm công ty tư bản từ Mỹ, Anh, Pháp, Đức, Nhật Bản hoạt động tại Nam Phi, tập trung chủ yếu vào các lĩnh vực khai khoáng, chế biến, giao thông, bưu điện, ngân hàng và du lịch. Nam Phi thu hút được nhiều vốn đầu tư từ các nước lớn như Mỹ, Anh, Pháp, Đức, Nhật Bản. Lượng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của Mỹ vào Nam Phi đến năm 2003 đạt 112 triệu USD. Hàng nhập khẩu của Nam Phi vào Mỹ chiếm 14,9% tổng số hàng Mỹ nhập khẩu từ châu Phi. Nam Phi là quốc gia đứng đầu khu vực châu Phi về thu hút FDI, với mục tiêu tăng lên tương đương 2% GDP. Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới (WB) tháng 9 năm 2005, Nam Phi đứng thứ 28/155 quốc gia và vùng lãnh thổ về môi trường kinh doanh tốt, vượt qua nhiều quốc gia phát triển khác và trở thành nước có điều kiện kinh doanh thuận lợi nhất tại châu Phi.
Liên minh châu Âu (EU) là đối tác thương mại lớn nhất của Nam Phi, chiếm 32% xuất khẩu, 41% nhập khẩu và 70% viện trợ phát triển. Tháng 7 năm 2006, EU đề xuất tăng cường quan hệ với Nam Phi ở tầm “đối tác chiến lược”, tương tự như quan hệ của EU với Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Trung Quốc.
Nam Phi xếp thứ 4/59 quốc gia về tính minh bạch trong hoạt động ngân sách của chính phủ, và là nền kinh tế cạnh tranh nhất tại châu Phi, xếp thứ 42/104 quốc gia và vùng lãnh thổ, vượt qua Brazil, Trung Quốc và Italia.
Quan hệ thương mại giữa Việt Nam và Nam Phi có bước phát triển đáng kể. Năm 2000, Việt Nam xuất khẩu hàng hóa sang Nam Phi trị giá khoảng 50 triệu USD. Đến năm 2006, tổng kim ngạch thương mại hai chiều đạt trên 154 triệu USD, chưa kể qua con đường thứ ba. Trong đó, Việt Nam nhập khẩu từ Nam Phi trên 100 triệu USD, chủ yếu là sắt thép, gỗ và nguyên phụ liệu gỗ, và xuất khẩu trên 54 triệu USD, chủ yếu là gạo, giày dép, cà phê, hàng thủ công mỹ nghệ và sản phẩm gỗ.
Việt Nam và Nam Phi không có quan hệ ODA và NGO.
Việt Nam và Nam Phi đã ký Hiệp định thương mại song phương vào tháng 4 năm 2000. Tháng 11 năm 2004, hai bên ký “Tuyên bố chung về Đối tác vì hợp tác và phát triển”, “Hiệp định thành lập Diễn đàn Đối tác Liên Chính phủ hợp tác kinh tế, thương mại, văn hoá, khoa học kỹ thuật”, “Thoả thuận thành lập Ủy ban thương mại hỗn hợp” và “Thoả thuận hợp tác giữa hai Phòng Thương mại và Công nghiệp”.
Tháng 5 năm 2007, nhân chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Nam Phi, hai bên đã ra “Tuyên bố chung giữa nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và nước Cộng hòa Nam Phi”, ký “Hiệp định miễn thị thực cho người mang hộ chiếu ngoại giao và công vụ”, “Hiệp định hợp tác giữa Bộ Ngoại giao Việt Nam và Bộ Ngoại giao Nam Phi”, “Biên bản phiên họp thứ nhất Ủy ban liên Chính phủ Việt Nam – Nam Phi”. Hai bên đang thảo luận và đàm phán về Hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư, và Hiệp định tránh đánh thuế song trùng.
