“Mẹ ơi! Ở đây có dạy tiếng Pháp này! Con muốn học!”
Đó là những lời đầu tiên tôi nói với mẹ sau khi chúng tôi chuyển từ California đến Georgia khi tôi học lớp 8. Cuối cùng, sau bao nhiêu năm, tôi cũng có thể học được ngôn ngữ mà tôi luôn mơ ước. Tôi mang trong mình dòng máu Pháp!
Nó chảy trong huyết quản của tôi! Tôi sắp được học ngôn ngữ của tổ tiên mình, cho đến khi tôi kể kế hoạch lớn này cho mẹ.
“Không được Kayleigh, tiếng Tây Ban Nha sẽ thực tế hơn ở Mỹ, đặc biệt nếu con muốn trở thành bác sĩ.”
Thế là tan tành giấc mơ thông thạo ngôn ngữ của tổ tiên. Và thế là tôi học tiếng Tây Ban Nha trong 5 năm. Hoan hô thành thạo!
Giờ đây, khi đang ở Paris, với rất ít kinh nghiệm nói tiếng Pháp (Ôi mẹ ơi, sao mẹ không cho con học?), tôi thường nghĩ lại khoảng thời gian đó trong cuộc đời. Khi tôi đi khắp thành phố, cố gắng học những từ và cụm từ mới, ngày càng trở nên rõ ràng rằng khi tôi nói chút tiếng Pháp ít ỏi mà tôi biết, chẳng ai hiểu tôi cả. Tôi tự nhủ, vì tôi phát âm các từ giống hệt người Paris bản xứ, thì họ phải hiểu tôi một cách hoàn hảo chứ. Mặc dù, có lẽ… có thể là tôi có giọng địa phương chăng? Giọng của tôi có quá nặng không mà họ không thể hiểu rằng khi tôi nói “poulet et fromage”, tôi có nghĩa là gà và phô mai? Bây giờ nghĩ lại, có lẽ đó là lý do tại sao họ lại khúc khích trước những nỗ lực nói tiếng Pháp của tôi và sau đó bắt đầu nói chuyện với tôi bằng tiếng Anh.
Tôi không thể trách họ được. Đi từ quê hương của bạn đến một nơi hoàn toàn khác, với một ngôn ngữ hoàn toàn khác, khiến một số người quên rằng khi nói một ngôn ngữ khác, họ cũng có giọng địa phương. Tuy nhiên, rất khó để người bản xứ của một ngôn ngữ hiểu được người không phải là người bản xứ, ngay cả khi người không phải là người bản xứ đó đã luyện tập phát âm giọng điệu.
Một nghiên cứu năm 2015 của Romero-Rivas và cộng sự đã cố gắng trả lời câu hỏi này. “Xử lý thay đổi khi nghe giọng nói có ngữ điệu nước ngoài,” tập trung vào hai vấn đề chính về xử lý ngôn ngữ từ một người không phải là người bản xứ: thứ nhất, liệu sự thích ứng nhanh chóng trong não có xảy ra ở cấp độ âm thanh và/hoặc từ vựng trong quá trình hiểu lời nói hay không và liệu xử lý ngữ nghĩa trong não có bị ảnh hưởng sau khi người nghe trở nên giỏi hơn trong việc hiểu giọng nói có ngữ điệu nước ngoài hay không.
Vậy là cách thiết lập cho thí nghiệm diễn ra đại loại như thế này, các nhà nghiên cứu đã tuyển dụng 20 người nói tiếng Tây Ban Nha bản xứ (Tôi đoán mẹ tôi đã đúng!), 12 phụ nữ và 8 nam giới, phần lớn đến từ Catalonia, Tây Ban Nha. Điều này được thực hiện để phần lớn họ nói cùng một phương ngữ. Mỗi người được phát 208 câu từ cả người nói tiếng Tây Ban Nha bản xứ và người không phải là người bản xứ. Những người không phải là người bản xứ là người bản xứ của tiếng Hy Lạp, tiếng Nhật, tiếng Ý và tiếng Pháp. Mỗi câu được lặp lại 4 lần, một câu tiêu chuẩn được nói bởi một người nói tiếng Tây Ban Nha bản xứ, một câu tiêu chuẩn được nói bởi một người không phải là người bản xứ, một câu có lỗi ngữ nghĩa được nói bởi một người nói tiếng Tây Ban Nha bản xứ và một câu có lỗi ngữ nghĩa được nói bởi một người không phải là người bản xứ. Lỗi ngữ nghĩa này là sự lẫn lộn trong ý nghĩa của các từ trong câu. Những câu này được ghi lại bởi những người không phải là người bản xứ và phát lại cho những người tham gia nói tiếng Tây Ban Nha bản xứ, tùy ý và trong một căn phòng cách âm (Romero-Rivas et al. 2015)
Tôi đoán toàn bộ thiết lập này có phần tương tự như những khó khăn của tôi ở Paris. Ý tôi là, tôi khá chắc chắn rằng đôi khi tôi trộn lẫn một chút tiếng Tây Ban Nha vào tiếng Pháp của mình, thêm một vài SI khi đáng lẽ phải có một vài OUI. Có lẽ nói poulet Y fromage thay vì poulet ET fromage. Đó là những lỗi ngữ nghĩa.
Dù sao đi nữa, các bản ghi thần kinh được thực hiện bằng điện não đồ hoặc EEG cho ngắn gọn. Hãy tưởng tượng những hình ảnh gai bạn thấy từ điện tâm đồ trên truyền hình. Bạn biết đấy, cái hình khi người đó ở trong bệnh viện và máy phát ra tiếng *bíp, bíp* và những chiếc gai nhỏ cho thấy tim đang đập. Bây giờ hãy tưởng tượng khái niệm tương tự, nhưng dành cho não. Họ đo ba loại gai liên quan đến xử lý ngôn ngữ thần kinh, P200, N400 và P600 (Romero-Rivas et al. 2015). Những bản ghi này cho phép phân tích chuyên sâu hơn về những gì thực sự xảy ra khi người bản xứ phải nghe giọng nước ngoài trong một khoảng thời gian ngắn.
Sau tất cả các thử nghiệm, đọc EEG và phân tích, các nhà thí nghiệm cuối cùng đã có thể đưa ra những kết luận nhất định về lý do tại sao người Pháp không thể hiểu tôi khi tôi nói! Ý tôi là tại sao khó hiểu người không phải là người bản xứ hơn. Các nhà thí nghiệm phát hiện ra rằng người nghe không cải thiện khả năng phân biệt các phần ngữ âm/âm thanh của giọng nói có ngữ điệu nước ngoài sau khi tiếp xúc ngắn hạn (25 phút) với nó. Tuy nhiên, thông tin từ vốn từ vựng bên trong của người bản xứ (về cơ bản là một từ điển cho não của bạn), cho phép người nghe nhận ra và điều chỉnh các biến thể ngữ âm và âm thanh thành từ vựng quen thuộc, giúp người nghe có thể cải thiện khả năng nhận biết, truy xuất và tích hợp giọng nói có ngữ điệu nước ngoài đang đến. Đối với các vi phạm ngữ nghĩa, chúng dễ xử lý hơn đối với người nói tiếng Tây Ban Nha bản xứ so với người không phải là người bản xứ. Có một loại bộ tái cấu trúc trong não điều chỉnh cho những vi phạm đó từ người bản xứ chứ không phải từ người không phải là người bản xứ (Romero-Rivas et al. 2015).
Bây giờ thì hoàn toàn có lý khi mỗi khi tôi đi gọi bánh mì kẹp Prince Street với sinh tố trái cây exotique của mình, họ không hiểu tôi. Họ khó xử lý thông tin phát ra từ miệng tôi hơn vì họ không tiếp xúc với người nói tiếng Anh đủ thường xuyên để xử lý giọng điệu đủ nhanh. Không chỉ vậy, giọng của tôi rất có thể nặng hơn những người được kiểm tra vì tôi có rất ít kinh nghiệm với tiếng Pháp. Ngay cả khi tôi nói orange, hoàn toàn giống nhau trong tiếng Anh và tiếng Pháp (cứ tra đi), người Paris vẫn không hiểu. Công bằng mà nói, điều này có lẽ cũng là do thực tế là tôi có xu hướng nói giọng Tây Ban Nha khi nói các ngôn ngữ nước ngoài. Đó là giọng duy nhất tôi biết, vì vậy tôi không thể làm gì khác. Tôi cố gắng nói giọng Pháp, nhưng chúng không đúng. Tôi đang học, vì vậy điều đó có ý nghĩa gì đó phải không? Có lẽ một ngày nào đó họ cuối cùng sẽ có thể hiểu tiếng Pháp của tôi.
Works Cited
Romero-Rivas C, Martin CD, Costa A. Processing changes when listening to foreign-accented speech. Frontiers in Human Neuroscience. 2015;9:167. doi:10.3389/fnhum.2015.00167.
Map of Catalonia: http://deadlinelive.info/2014/09/29/spain-mounts-roadblock-to-catalonia– independence-vote/
