Tây Bắc, mảnh đất đã in sâu vào tâm trí tôi với những ký ức không thể nào quên. Dù đã gần năm mươi năm xa cách, chuyển về miền Đồng bằng sông Cửu Long trù phú, hình ảnh về núi rừng Tây Bắc vẫn luôn sống động, đặc biệt là vẻ đẹp rực rỡ mà khiêm nhường của Hoa Chuối Rừng Việt Bắc.
Hoa chuối rừng Việt Bắc bung nở, khoe sắc đỏ thắm giữa không gian xanh ngát, một biểu tượng của sức sống mãnh liệt nơi núi rừng.
Ngày ấy, cách đây gần nửa thế kỷ, tôi cùng hai người bạn trẻ hăm hở lên đường đến Nghĩa Lộ để thực hiện sự nghiệp “trồng người”. Cuộc kháng chiến chống Mỹ đang diễn ra ác liệt. Chúng tôi phải cuốc bộ hàng chục cây số đường rừng vì giao thông bị gián đoạn. Dù mệt nhọc, trong lòng tôi vẫn ngân nga câu hát “Đường lên Tây Bắc quanh co, tiếng chim rừng đây đó”. Và rồi, rừng xanh Đại Lịch hiện ra, với muôn vàn màu sắc. Những cây ổi chín vàng, những cây quýt đỏ rực, và đặc biệt là bạt ngàn hoa chuối rừng như trong câu thơ của Tố Hữu: “Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi”.
Anh bạn tôi, thấy buồng chuối “chín vàng” trên triền dốc, liền cắt xuống định ăn cho đỡ đói. Nhưng lạ thay, chuối vàng mà vẫn cứng, không bóc được. Gọt vỏ thì ruột trắng đục, nhiều hạt và nhựa. Cắn thử một miếng thì chát xít, không thể nuốt nổi. Sau này tôi mới biết, chuối rừng “vàng” là còn “xanh”, khi chín thì có màu “xám đen”. Mà thường chẳng ai ăn chuối rừng, vừa nhạt vừa nhiều hạt. Chỉ chim chóc, khỉ vượn đói quá mới ăn tạm. Còn hoa chuối và thân chuối non, nếu chế biến đúng cách, có thể thành món dưa kho cá rất ngon.
Chuối rừng mọc thành bụi lớn, trải dài theo triền dốc, thậm chí ở những nơi thiếu ánh nắng. Sức sống của nó thật mãnh liệt, bất chấp khô hạn hay bão lũ, hoa chuối rừng Việt Bắc vẫn nở quanh năm, đặc biệt rộ vào mùa đông giá lạnh. Trời càng lạnh, màu hoa càng đỏ tươi.
Những bắp chuối rừng khi chưa nở hoa đã có màu đỏ pha vàng cam, gần với màu hoa lựu, khác với màu đỏ thâm của hoa chuối miền xuôi. Các nhà thơ đã từng viết về vẻ đẹp và sức sống của hoa chuối, dù là chuối rừng hay chuối đồng bằng, qua những gam màu nóng, tràn đầy năng lượng.
Cây chuối, như cây tre, từ bao đời nay gắn bó với người dân Việt Nam. Dù đông giá hay hè nóng, cây chuối vẫn thủy chung dâng hiến ngọt thơm cho đời.
Hoa chuối rừng không phô trương, không khoe sắc hương rực rỡ như các loài hoa khác. Nó khiêm nhường, chói ngời sắc đỏ bất chấp gió sương, như cây thông trên núi cao hiên ngang cùng bão tố.
Tôi đã từng đến nhiều vùng đất của Tây Bắc, từ Phù Yên, Bắc Yên, Mù Cang Chải, Than Uyên đến Sơn La, Lào Cai, Lai Châu, Yên Bái… Dù đi bằng cách nào, tôi cũng bắt gặp màu đỏ của hoa chuối rừng Việt Bắc xen lẫn màu xanh của cây lá. Màu đỏ ấy có sự khác biệt tùy theo độ cao và thổ nhưỡng. Hoa chuối rừng ở Sa Pa có màu đỏ tươi, còn ở sườn đèo Lũng Lô, chân đèo Ô Quy Hồ, hay Điện Biên lại có màu đỏ thẫm hơn.
Để chiêm ngưỡng vẻ đẹp trọn vẹn của hoa chuối rừng Việt Bắc, cần đợi sương mù tan hết, khoảng từ 10 giờ sáng đến 3 giờ chiều, khi ánh sáng đủ để thấy rõ vẻ rực rỡ mà kín đáo của nó. Gần 4 giờ chiều, sương lại giăng hoặc mây phủ, hoa chuối rừng như sẫm lại, hòa cùng sương khói.
Dừng lại bên những vạt chuối rừng đang nở hoa, bạn sẽ cảm nhận được mùi hương nhẹ nhàng lan tỏa. Ong bướm bay lượn nô đùa, tìm nhụy hút mật. Vào mùa hè, bạn còn được nghe “cầm ve” – bản hợp xướng bất tận của hàng ngàn chú ve trên cành cao. Mùa xuân đến, bên triền suối, hoa ban khoe sắc trắng xen lẫn tím, còn phía dưới là hoa chuối rừng Việt Bắc đỏ tươi như bức họa thần tiên.
Nếu bất ngờ gặp mưa, bạn có thể trú dưới bụi chuối, những tàu lá to sẽ che chở. Đồng bào các dân tộc cũng thường dùng lá chuối để gói xôi, gói thịt.
Mỗi lần trở lại “chiến trường xưa” ở Tây Bắc, lòng tôi lại bồi hồi trước vẻ đẹp vừa quen vừa lạ của hoa chuối rừng Việt Bắc. Tôi như gặp lại cố nhân.
