Axit nitric (HNO3) là một axit vô cơ mạnh, thể hiện tính axit mạnh khi tác dụng với nhiều loại chất khác nhau. Khả năng này xuất phát từ cấu trúc phân tử và khả năng phân ly hoàn toàn trong dung dịch nước, tạo ra ion hydronium (H3O+) và ion nitrat (NO3-). Dưới đây là các trường hợp HNO3 thể hiện rõ tính axit mạnh:
1. Tác dụng với bazơ:
HNO3 phản ứng mạnh mẽ với các bazơ, bao gồm cả bazơ mạnh và bazơ yếu, tạo thành muối nitrat và nước. Đây là phản ứng trung hòa điển hình của axit.
Ví dụ:
- Với bazơ mạnh như NaOH: HNO3 + NaOH → NaNO3 + H2O
- Với bazơ yếu như NH3: HNO3 + NH3 → NH4NO3
2. Tác dụng với oxit bazơ:
HNO3 dễ dàng phản ứng với các oxit bazơ để tạo thành muối nitrat và nước. Phản ứng này thể hiện khả năng của HNO3 trong việc hòa tan các oxit kim loại.
Ví dụ:
- Với CuO: 2HNO3 + CuO → Cu(NO3)2 + H2O
- Với CaO: 2HNO3 + CaO → Ca(NO3)2 + H2O
3. Tác dụng với kim loại:
HNO3 có thể tác dụng với nhiều kim loại, giải phóng khí và tạo thành muối nitrat. Khác với các axit khác như HCl hay H2SO4 loãng, HNO3 có tính oxi hóa mạnh nên sản phẩm khử có thể là NO2, NO, N2O, NH4NO3 tùy thuộc vào nồng độ axit và hoạt động hóa học của kim loại.
Ví dụ:
- Với Cu: Cu + 4HNO3 (đặc) → Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O
- Với Fe: Fe + 6HNO3 (đặc, nóng) → Fe(NO3)3 + 3NO2 + 3H2O (Fe bị thụ động hóa trong HNO3 đặc nguội)
4. Tác dụng với muối của axit yếu hơn:
HNO3 có thể đẩy các axit yếu hơn ra khỏi muối của chúng. Điều này cho thấy HNO3 là một axit mạnh hơn so với các axit bị đẩy.
Ví dụ:
- Với CaCO3: 2HNO3 + CaCO3 → Ca(NO3)2 + H2O + CO2
- Với Na2CO3: 2HNO3 + Na2CO3 → 2NaNO3 + H2O + CO2
5. Phản ứng với chất chỉ thị axit-bazơ:
HNO3 làm đổi màu các chất chỉ thị axit-bazơ. Ví dụ, nó làm quỳ tím chuyển sang màu đỏ, thể hiện rõ tính axit của nó.
Lưu ý quan trọng:
Khi làm việc với HNO3, cần phải hết sức cẩn thận vì nó là một chất ăn mòn mạnh và có thể gây bỏng da. Cần sử dụng đồ bảo hộ phù hợp như găng tay, kính bảo hộ và áo choàng thí nghiệm.
Việc hiểu rõ cách Hno3 Thể Hiện Tính Axit Mạnh Khi Tác Dụng Với các chất khác nhau là rất quan trọng trong hóa học và các ứng dụng liên quan. Điều này giúp chúng ta dự đoán và kiểm soát các phản ứng hóa học, đồng thời đảm bảo an toàn khi làm việc với axit này.
