Hoàng Phủ Ngọc Tường, một trí thức uyên bác và người con của xứ Huế mộng mơ, đã khắc họa dòng sông Hương bằng ngòi bút tài hoa, giàu chất thơ và triết lý. Đoạn trích từ bút ký “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” tái hiện vẻ đẹp sông Hương khi rời khỏi kinh thành, mở ra một không gian văn hóa và địa lý độc đáo.
Sông Hương không chỉ là một dòng chảy vô tri, mà còn là chứng nhân lịch sử, là cội nguồn văn hóa, đặc biệt là âm nhạc cung đình Huế. Âm nhạc ấy sinh ra từ chính dòng sông, từ những đêm trăng thanh vắng, khi tiếng chèo khua, mái đẩy nhẹ nhàng hòa quyện với câu hò da diết. Những âm thanh ấy đã tạo nên tiết tấu, giai điệu, nuôi dưỡng tâm hồn người nghệ sĩ, để rồi kết tinh thành những bản nhạc bất hủ, làm nên bản sắc văn hóa Huế.
Alt: Thuyền rồng trên sông Hương, tượng trưng cho âm nhạc cung đình Huế.
Hoàng Phủ Ngọc Tường còn phát hiện ra một điều thú vị: sông Hương chính là cái nôi của bản đàn Kiều diễm lệ. Ông tưởng tượng Nguyễn Du đã từng du ngoạn trên sông Hương dưới ánh trăng, để rồi những khúc đàn Kiều mang theo dư âm của dòng sông, của phiến trăng sầu, ngân vang nỗi lòng người nghệ sĩ. Sông Hương, vì thế, không chỉ là một dòng sông địa lý mà còn là một không gian văn hóa, một nguồn cảm hứng bất tận cho nghệ thuật.
Nhưng vẻ đẹp sông Hương không chỉ nằm ở chiều sâu văn hóa mà còn ở dáng hình địa lý. Theo quy luật tự nhiên, sông Hương chảy theo hướng tây sang đông. Nhưng khi đến gần thành phố Huế, sông Hương lại uốn mình theo hướng chếch bắc, rồi lại vòng về Bao Vinh, như một người con gái lưu luyến không muốn rời xa người mình yêu thương.
Alt: Sông Hương uốn quanh Huế, biểu tượng của tình yêu và sự gắn bó.
Cách Hoàng Phủ Ngọc Tường nhân hóa sông Hương khiến ta cảm nhận được tình yêu sâu sắc của ông dành cho dòng sông. Ông không chỉ miêu tả dòng sông bằng những con số, những tọa độ địa lý, mà còn bằng cả trái tim và tâm hồn. Ông nhìn thấy ở sông Hương một người con gái chí tình, luôn hướng về cội nguồn, luôn muốn níu giữ những khoảnh khắc yêu thương. Hình Như Trong Khoảnh Khắc Chùng Lại Của Sông Nước ấy, ta thấy được sự quyến luyến, sự nhớ nhung của dòng sông đối với mảnh đất Cố đô.
Cái nhìn của Hoàng Phủ Ngọc Tường về sông Hương là một cái nhìn độc đáo, mang tính phát hiện. Ông không chỉ nhìn thấy một dòng sông, mà còn thấy cả một nền văn hóa, một tâm hồn, một lịch sử. Chính tình yêu tha thiết với Huế đã giúp ông có được cái nhìn sâu sắc và tinh tế như vậy.
Sông Hương, qua ngòi bút của Hoàng Phủ Ngọc Tường, trở thành một biểu tượng của văn hóa Huế, của tình yêu quê hương, đất nước. Vẻ đẹp của sông Hương không chỉ nằm ở những cảnh quan hữu hình mà còn ở những giá trị tinh thần vô giá mà nó mang lại.
