Hiệp ước Nhâm Tuất, một dấu mốc đau thương trong lịch sử Việt Nam, được ký kết vào ngày 5 tháng 6 năm 1862 giữa đại diện của thực dân Pháp và triều đình nhà Nguyễn. Để hiểu rõ bản chất và tác động của hiệp ước này, cần phải xem xét bối cảnh lịch sử cụ thể dẫn đến sự kiện đó.
Thực dân Pháp xâm lược Việt Nam từ năm 1858, bắt đầu bằng cuộc tấn công Đà Nẵng. Sau đó, chúng chuyển hướng vào Gia Định, từng bước chiếm đóng các tỉnh miền Nam.
Tháng 2 năm 1861, quân Pháp tấn công Đại đồn Chí Hòa. Mặc dù quân đội triều đình, dưới sự chỉ huy của Nguyễn Tri Phương, đã kháng cự quyết liệt, nhưng do hỏa lực yếu kém, quân ta buộc phải rút lui. Thừa thắng, Pháp chiếm các tỉnh Định Tường, Biên Hòa và Vĩnh Long, mở rộng vùng chiếm đóng ở Nam Kỳ.
Trong bối cảnh đó, phong trào kháng chiến của nhân dân Việt Nam diễn ra vô cùng mạnh mẽ. Nhiều cuộc khởi nghĩa nổ ra khắp nơi, gây cho Pháp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, triều đình nhà Nguyễn lại chủ trương thương lượng với Pháp để bảo toàn quyền lợi.
Việc ký kết Hiệp ước Nhâm Tuất diễn ra khi Pháp đang gặp nhiều khó khăn do phong trào kháng chiến của nhân dân, nhưng triều đình nhà Nguyễn lại chọn giải pháp thỏa hiệp, nhượng bộ. Đây là một sai lầm lớn, tạo điều kiện cho Pháp củng cố vị trí và tiếp tục xâm lược Việt Nam.
Hiệp ước Nhâm Tuất bao gồm 12 điều khoản, trong đó có những điều khoản quan trọng sau:
- Về lãnh thổ: Triều đình Huế chính thức nhượng cho Pháp ba tỉnh miền Đông Nam Kỳ (Gia Định, Định Tường, Biên Hòa). Pháp sẽ trả lại tỉnh Vĩnh Long khi nào triều đình buộc được nhân dân ngừng kháng chiến.
- Về thông thương: Mở ba cửa biển Đà Nẵng, Ba Lạt và Quảng Yên cho tàu thuyền Pháp vào tự do buôn bán.
- Về bồi thường chiến phí: Triều đình phải bồi thường cho Pháp 288 vạn lạng bạc.
- Về tôn giáo: Cho phép người Pháp và Tây Ban Nha tự do truyền đạo Gia Tô và bãi bỏ lệnh cấm đạo trước đây.
Hiệp ước Nhâm Tuất là một văn kiện bất bình đẳng, thể hiện sự yếu kém và nhượng bộ của triều đình nhà Nguyễn trước thực dân Pháp. Nó đánh dấu một bước lùi lớn trong cuộc đấu tranh chống xâm lược của dân tộc Việt Nam, đồng thời mở đường cho Pháp tiếp tục mở rộng xâm lược và đặt ách đô hộ lên toàn bộ đất nước.
