Trong di truyền học, hiện tượng trội không hoàn toàn là một khái niệm quan trọng, bên cạnh các khái niệm về gen trội và gen lặn. Để hiểu rõ hơn về hiện tượng này, trước tiên chúng ta cần nắm vững những kiến thức cơ bản về gen.
Gen Là Gì?
Gen là đơn vị cơ bản của di truyền, cấu tạo từ ADN và mang thông tin di truyền mã hóa cho các đặc tính của sinh vật. Mỗi gen chứa các chỉ dẫn để tạo ra các protein, là những phân tử thực hiện hầu hết các chức năng trong tế bào. Hệ gen của mỗi cá thể bao gồm hàng ngàn gen, được sắp xếp trên các nhiễm sắc thể.
Mỗi người thừa hưởng hai bản sao của mỗi gen, một từ bố và một từ mẹ. Các bản sao này có thể giống hệt nhau hoặc hơi khác nhau. Các biến thể của một gen được gọi là alen.
Gen Trội và Gen Lặn
Gen trội là gen có khả năng biểu hiện đặc tính của nó ngay cả khi chỉ có một bản sao duy nhất. Gen lặn chỉ biểu hiện đặc tính khi có hai bản sao giống nhau. Trong trường hợp một cá thể có một alen trội và một alen lặn cho một gen cụ thể, đặc tính do alen trội quy định sẽ được thể hiện.
Tuy nhiên, không phải tất cả các gen trội đều hoàn toàn “áp đảo” gen lặn. Đây là lúc hiện tượng trội không hoàn toàn xuất hiện.
Hiện Tượng Trội Không Hoàn Toàn Là Hiện Tượng Gì?
Hiện Tượng Trội Không Hoàn Toàn Là Hiện Tượng trong đó kiểu hình của cá thể dị hợp tử (mang một alen trội và một alen lặn) khác biệt so với kiểu hình của cả hai cá thể đồng hợp tử (mang hai alen trội hoặc hai alen lặn). Nói cách khác, không có alen nào hoàn toàn lấn át alen kia, và kiểu hình kết quả là sự pha trộn hoặc trung gian giữa hai kiểu hình đồng hợp tử.
Ví dụ, ở cây hoa mõm chó, alen cho hoa đỏ (R) là trội không hoàn toàn so với alen cho hoa trắng (r). Cây hoa đồng hợp tử RR có hoa đỏ, cây hoa đồng hợp tử rr có hoa trắng, nhưng cây hoa dị hợp tử Rr lại có hoa màu hồng. Màu hồng là sự pha trộn giữa màu đỏ và màu trắng.
So Sánh với Trội Hoàn Toàn và Đồng Trội
Để hiểu rõ hơn về hiện tượng trội không hoàn toàn, chúng ta cần so sánh nó với các hiện tượng di truyền khác:
-
Trội hoàn toàn: Alen trội hoàn toàn che lấp biểu hiện của alen lặn, và cá thể dị hợp tử có kiểu hình giống hệt cá thể đồng hợp tử trội.
-
Đồng trội: Cả hai alen đều được biểu hiện đầy đủ ở cá thể dị hợp tử. Ví dụ, ở hệ nhóm máu ABO, alen A và alen B là đồng trội. Người có kiểu gen AB sẽ có cả kháng nguyên A và kháng nguyên B trên tế bào hồng cầu.
Trong khi trội hoàn toàn tạo ra hai kiểu hình rõ rệt, và đồng trội tạo ra cả hai kiểu hình cùng lúc, thì hiện tượng trội không hoàn toàn tạo ra một kiểu hình trung gian.
Ứng Dụng của Hiện Tượng Trội Không Hoàn Toàn
Hiện tượng trội không hoàn toàn có vai trò quan trọng trong chọn giống và di truyền học. Nó cho phép các nhà khoa học và nhà chọn giống tạo ra các giống cây trồng hoặc vật nuôi có những đặc tính mong muốn, bằng cách lai tạo các cá thể mang các alen khác nhau. Ví dụ, trong chăn nuôi, người ta có thể lai tạo các giống vật nuôi có kích thước trung bình bằng cách lai giữa các giống lớn và giống nhỏ, tận dụng hiện tượng trội không hoàn toàn.
Tóm lại, hiện tượng trội không hoàn toàn là hiện tượng quan trọng trong di truyền học, giúp giải thích sự đa dạng kiểu hình trong tự nhiên và có nhiều ứng dụng trong chọn giống và cải tạo giống cây trồng, vật nuôi.
