Bài viết này sẽ không trực tiếp trả lời câu hỏi “Hiện Tượng Bùng Nổ Dân Số ở Nước Ta Chấm Dứt Trong Khoảng Thời Gian Nào.” Thay vào đó, chúng ta sẽ tìm hiểu về một vấn đề khác cũng liên quan đến dân số và sức khỏe con người: Bệnh Parkinson. Hiểu rõ về căn bệnh này, các triệu chứng, cách điều trị và chăm sóc có thể giúp nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh và gia đình.
Bệnh Parkinson (PD) là một rối loạn thoái hóa thần kinh tiến triển, ảnh hưởng chủ yếu đến vận động, nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến nhận thức. Bệnh xảy ra do sự thoái hóa của các tế bào thần kinh trong hạch nền, một vùng não quan trọng kiểm soát vận động.
Các tế bào thần kinh trong não giao tiếp với nhau bằng các chất hóa học, trong đó dopamine là một chất dẫn truyền thần kinh quan trọng cho vận động. Khi các tế bào sản xuất dopamine bị chết, tín hiệu vận động không thể truyền đi hiệu quả, dẫn đến các triệu chứng của bệnh Parkinson. Đến khi một người bắt đầu có các triệu chứng vận động, họ đã mất khoảng 50% tế bào sản xuất dopamine. Triệu chứng không vận động có thể xuất hiện trước đó đến 10 năm.
Alt: So sánh quét não của người bình thường và người bệnh Parkinson, minh họa sự thiếu hụt dopamine trong não bộ người bệnh.
Chăm sóc người thân mắc bệnh Parkinson là một thách thức, đặc biệt khi bệnh tiến triển. Các chuyên gia khuyên rằng việc chuẩn bị, giữ gìn sức khỏe, tìm kiếm sự giúp đỡ, duy trì mối quan hệ tốt đẹp và khuyến khích người bệnh vận động là rất quan trọng.
Hiểu biết về bệnh Parkinson là bước đầu tiên quan trọng. Ở giai đoạn đầu, người bệnh có thể cần hỗ trợ về mặt tinh thần hơn là thể chất. Đây là thời điểm để gia đình tìm hiểu thông tin về bệnh.
Bệnh Parkinson ảnh hưởng đến hàng triệu người trên thế giới. Ước tính có khoảng 500.000 đến 1.500.000 người mắc bệnh ở Hoa Kỳ, với hàng chục nghìn ca mới mỗi năm. Tỷ lệ chẩn đoán sai có thể cao do không có xét nghiệm khách quan.
Alt: Bác sĩ James Parkinson, người có công mô tả chi tiết về các triệu chứng của bệnh Parkinson vào năm 1817.
Bệnh Parkinson phổ biến hơn ở người trên 60 tuổi, và dự kiến số người mắc bệnh sẽ tăng lên khi dân số già đi. Tuy nhiên, bệnh có thể xảy ra ở người trẻ tuổi. Nguyên nhân di truyền hiếm gặp, chỉ chiếm khoảng 6-8% số ca. Các nghiên cứu cho thấy yếu tố di truyền và môi trường có thể đóng vai trò trong sự phát triển của bệnh.
Triệu chứng của bệnh Parkinson khác nhau ở mỗi người và có thể thay đổi theo thời gian. Các triệu chứng vận động thường bắt đầu ở một bên cơ thể và tiến triển sang cả hai bên.
Các triệu chứng chính bao gồm:
- Run: Thường thấy rõ nhất khi nghỉ ngơi.
- Cứng cơ: Gây khó khăn trong vận động và đau nhức.
- Vận động chậm chạp (Bradykinesia): Khó khăn trong việc thực hiện các nhiệm vụ vận động bình thường.
- Khó khăn trong việc giữ thăng bằng và đi bộ: Có thể dẫn đến té ngã.
Alt: Bàn tay của người bệnh Parkinson đang run, minh họa triệu chứng run đặc trưng của bệnh.
Việc chẩn đoán bệnh Parkinson dựa trên khám thần kinh và đánh giá triệu chứng. Xét nghiệm thuốc chống Parkinson và quét não có thể được sử dụng để loại trừ các bệnh khác.
Bệnh Parkinson được chia thành các giai đoạn theo thang đo Hoehn và Yahr:
- Triệu chứng báo trước: Trầm cảm, lo lắng, mệt mỏi, táo bón, mất khứu giác, rối loạn giấc ngủ, suy nghĩ chậm chạp.
- Giai đoạn I: Triệu chứng ở một bên cơ thể.
- Giai đoạn II: Triệu chứng lan ra cả hai bên cơ thể.
- Giai đoạn III: Suy giảm khả năng thăng bằng.
- Giai đoạn IV: Khó khăn về dáng đi, khó nuốt, khó giữ thăng bằng.
- Giai đoạn V: Không thể di chuyển độc lập.
Các triệu chứng không vận động có thể xuất hiện đến 10 năm trước các triệu chứng vận động, bao gồm táo bón, mất khứu giác, rối loạn giấc ngủ, đau, tăng tiết bã nhờn, mệt mỏi và trầm cảm.
Người bệnh Parkinson có thể gặp các vấn đề như khó nuốt, khó nói và các vấn đề về nhận thức. Cần theo dõi việc sử dụng thuốc, vì một số loại thuốc có thể gây suy giảm nhận thức.
Các triệu chứng PD đi kèm có thể bao gồm bồn chồn, mí mắt sụp xuống, khó khăn khi viết, tiểu gấp, toát mồ hôi và các vấn đề về tình dục.
Việc điều trị bệnh Parkinson thường bao gồm liệu pháp dùng thuốc và các can thiệp phi y tế.
Liệu pháp dùng thuốc giúp giảm triệu chứng trong nhiều năm. L-dopa (levodopa) là loại thuốc phổ biến nhất, giúp bổ sung dopamine trong não.
Alt: Viên thuốc Levodopa, loại thuốc chính được sử dụng để điều trị bệnh Parkinson, giúp bổ sung dopamine.
Các loại thuốc khác cũng có thể được sử dụng, và các loại thuốc mới đang được thử nghiệm. Bác sĩ có thể kê đơn nhiều loại thuốc khác nhau để kiểm soát triệu chứng và giảm tác dụng phụ.
Điều quan trọng là bệnh nhân và người chăm sóc phải phối hợp chặt chẽ với bác sĩ để quản lý bệnh hiệu quả.
Tác dụng phụ của thuốc có thể là một vấn đề. Levodopa có thể gây chóng mặt hoặc buồn nôn. Sử dụng lâu dài có thể dẫn đến rối loạn vận động hoặc giai đoạn “ngừng hoạt động”.
Các thuốc chủ vận dopamine có thể gây ra các vấn đề về kiểm soát xung động, như chi tiêu quá mức, cờ bạc, tình dục hoặc tích trữ.
Trong những giai đoạn bệnh trầm trọng nhất, có thể cần phải lựa chọn giữa chức năng vận động và chức năng nhận thức.
Kích thích não sâu (DBS) là một phương pháp điều trị phẫu thuật sử dụng các xung điện để kích thích các vùng não liên quan đến chuyển động.
DBS có thể giúp giảm thuốc liều cao và có thể điều chỉnh hoặc đảo ngược.
Không phải bệnh nhân Parkinson nào cũng đủ điều kiện điều trị bằng DBS.
Các can thiệp phi y tế, như các hoạt động thể chất, cũng có thể đóng vai trò quan trọng.
Đi bộ, bơi lội, khiêu vũ, yoga và Thái Cực Quyền có thể giúp kiểm soát triệu chứng và tăng cường niềm vui cuộc sống.
Nghiên cứu hiện nay đang giúp phân biệt các tình trạng sa sút trí tuệ liên quan đến bệnh Parkinson, như chứng sa sút trí tuệ thể Lewy (LBD).
Chẩn đoán sớm rất quan trọng, vì bệnh nhân LBD có thể phản ứng khác với bệnh nhân Alzheimer đối với một số phương pháp điều trị.
Từ 10% đến 70% người mắc PD sẽ phát triển chứng sa sút trí tuệ ở một mức độ nào đó.
Các dấu hiệu của chứng sa sút trí tuệ ở PD bao gồm suy nghĩ chậm chạp, tính cách thụ động, các vấn đề về trí nhớ và khó khăn khi ra quyết định.
Người chăm sóc đóng vai trò quan trọng trong việc chăm sóc người bệnh Parkinson.
Việc chuẩn bị sẵn sàng, giữ gìn sức khỏe, tìm kiếm sự giúp đỡ và nuôi dưỡng mối quan hệ tốt đẹp là rất quan trọng.
Có nhiều nguồn lực sẵn có để hỗ trợ người bệnh Parkinson và người chăm sóc.
Bằng cách tìm hiểu về bệnh, tìm kiếm sự hỗ trợ và chăm sóc bản thân, người bệnh Parkinson và người chăm sóc có thể nâng cao chất lượng cuộc sống.
