Sản xuất nông nghiệp hiện đại đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là biến đổi khí hậu và sự bùng phát của dịch hại. Để bảo vệ mùa màng, người nông dân thường xuyên sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV). Tuy nhiên, việc lạm dụng các loại thuốc này đã gây ra những tác động tiêu cực đến Hệ Sinh Thái đồng Ruộng, ảnh hưởng đến sự cân bằng tự nhiên và sức khỏe con người.
Anh Nguyễn Trọng Khanh, một nông dân ở Nghi Lộc, Nghệ An, chia sẻ về thực tế sử dụng thuốc BVTV trên ruộng lúa của mình. Việc phun thuốc trừ cỏ, ốc bươu vàng và bệnh đạo ôn đã trở thành một phần không thể thiếu trong quy trình canh tác. Tuy nhiên, anh cũng nhận thức rõ những hệ lụy do thuốc BVTV gây ra: “Phun thuốc thì cá, cua, ốc rắn chết hết… đối với sinh vật là rất độc.”
Thực tế này không chỉ xảy ra ở gia đình anh Khanh mà còn là tình trạng chung của nhiều vùng trồng lúa khác. Bà Nguyễn Thị Châu, một nông dân ở Hưng Nguyên, Nghệ An, cho biết: “Trước đây, làm mấy mẫu ruộng cũng không thấy sâu bệnh nhiều như bây giờ. Giờ thì đạo ôn lá, đạo ôn cổ bông, sâu cuốn lá…, đủ loại.” Điều này cho thấy sự gia tăng của dịch hại và sự phụ thuộc ngày càng lớn vào thuốc BVTV.
Sự mất cân bằng trong hệ sinh thái đồng ruộng là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. Việc sử dụng thuốc BVTV không chỉ tiêu diệt các loài gây hại mà còn ảnh hưởng đến các loài côn trùng có lợi, phá vỡ lưới thức ăn tự nhiên.
Ông Trịnh Thạch Lam, Trưởng phòng Bảo vệ thực vật, Chi cục Trồng trọt và BVTV, phân tích: “Thuốc BVTV làm giảm các loài trong hệ sinh thái… làm dịch hại thứ yếu trở thành chủ yếu khi không còn thiên địch… Mặt khác, thuốc BVTV làm phát sinh những loại dịch hại mới, hay là làm các loại dịch hại cũ bị kháng thuốc, nhờn thuốc, chịu thuốc nên trở lại bùng phát dịch hại mạnh hơn.”
Một trong những hậu quả dễ thấy của việc lạm dụng thuốc BVTV là sự kháng thuốc của sâu bệnh. Khi các loại sâu bệnh trở nên kháng thuốc, người nông dân buộc phải sử dụng các loại thuốc mạnh hơn, độc hại hơn, tạo thành một vòng luẩn quẩn gây hại cho môi trường và sức khỏe con người.
Mặc dù thuốc BVTV mang lại hiệu quả tức thì trong việc kiểm soát dịch hại, nhưng việc lạm dụng chúng đã gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho hệ sinh thái đồng ruộng. Sự mất cân bằng sinh học, ô nhiễm môi trường và nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe con người là những vấn đề cần được giải quyết một cách cấp bách.
Để giải quyết vấn đề này, cần có những giải pháp đồng bộ và bền vững, bao gồm:
- Giáo dục và nâng cao nhận thức cho người nông dân về tác hại của việc lạm dụng thuốc BVTV và các biện pháp canh tác thân thiện với môi trường.
- Khuyến khích sử dụng các loại thuốc BVTV sinh học và các biện pháp phòng trừ dịch hại tổng hợp (IPM).
- Phục hồi và bảo vệ hệ sinh thái đồng ruộng bằng cách tạo điều kiện cho các loài côn trùng có lợi phát triển.
- Nghiên cứu và phát triển các giống cây trồng kháng bệnh, giảm sự phụ thuộc vào thuốc BVTV.
- Xây dựng chính sách hỗ trợ và khuyến khích nông dân áp dụng các biện pháp canh tác bền vững.
Việc bảo vệ hệ sinh thái đồng ruộng không chỉ là trách nhiệm của người nông dân mà còn là của toàn xã hội. Chỉ khi có sự chung tay của tất cả các bên, chúng ta mới có thể xây dựng một nền nông nghiệp bền vững, an toàn cho sức khỏe con người và thân thiện với môi trường.
