Buổi tọa đàm “Từ chữ Nôm đến chữ Quốc ngữ: Chủ nghĩa quốc dân và quá trình kiến tạo bản sắc dân tộc” đã khơi dậy nhiều tranh luận về vai trò của chữ Quốc ngữ, đặc biệt là câu hỏi: Hệ Chữ Cái Latinh Là Thành Tựu Của văn minh hay chỉ là công cụ xâm lăng?
Cuộc tranh cãi bắt nguồn từ đề xuất đặt tên Alexandre de Rhodes cho một con đường ở Đà Nẵng, làm dấy lên những phản biện gay gắt về đóng góp của chữ Quốc ngữ đối với văn hóa dân tộc.
TS Trần Trọng Dương trình bày quan điểm về lịch sử hình thành và phát triển của chữ Quốc ngữ tại buổi tọa đàm, nhấn mạnh sự ảnh hưởng của bối cảnh lịch sử-văn hóa đến sự ra đời và phát triển của hệ thống chữ viết này.
TS Trần Trọng Dương đã trình bày về quá trình hình thành các quan điểm khác nhau về chữ viết, cũng như bối cảnh lịch sử, văn hóa và hệ tư tưởng liên quan đến chữ Nôm và chữ Quốc ngữ.
Theo ông, chữ Nôm, được sáng tạo dựa trên chữ Hán, là chữ Quốc ngữ đầu tiên của dân tộc và đã đồng hành cùng tiếng Việt trong suốt chiều dài lịch sử. Nó không chỉ dùng để ghi chép mà còn trở thành nền tảng để tiếng Việt phát triển và hoàn thiện.
Chữ Quốc ngữ (dựa trên hệ chữ cái Latinh), ban đầu chỉ là chữ viết ngoại lai, sau đó trở thành công cụ của chính quyền.
Từ năm 1945, hệ chữ cái Latinh trở thành công cụ chính thức để ghi âm tiếng Việt và là công cụ chính trị để kiến tạo bản sắc dân tộc.
TS Phạm Thị Kiều Ly chia sẻ về quá trình hình thành chữ Quốc ngữ từ năm 1615 đến 1919, nhấn mạnh vai trò vừa bị động vừa chủ động của Việt Nam trong việc lựa chọn hệ thống chữ viết này làm văn tự quốc gia.
TS Phạm Thị Kiều Ly cho rằng việc chữ Quốc ngữ trở thành văn tự quốc gia của Việt Nam là một lựa chọn vừa mang tính bị động vừa mang tính chủ động. Pháp muốn dùng chữ Quốc ngữ để trẻ em An Nam học tiếng Pháp, còn người Việt thì thấy nó dễ học, dễ sử dụng hơn chữ Nôm.
Về tranh luận liệu hệ chữ cái Latinh là thành tựu văn minh hay công cụ xâm lăng, TS Trần Trọng Dương nhận định rằng cả hai luồng ý kiến đều xuất phát từ lòng yêu nước và tự tôn dân tộc, chỉ khác nhau ở cách nhìn nhận và đánh giá lịch sử.
TS Phạm Thị Kiều Ly đồng tình rằng nên ghi nhận công lao của Alexandre de Rhodes, nhưng không nên đánh giá quá cao vai trò của ông. Hệ chữ cái Latinh chỉ là một công cụ để ghi âm tiếng Việt, và “tiếng ta còn, nước ta còn”, dù không có chữ Quốc ngữ thì tiếng Việt vẫn tồn tại.
