Hai câu thơ cuối trong Truyện Kiều của Nguyễn Du là một điểm nhấn đặc biệt, gói gọn tinh thần khiêm nhường và giá trị vượt thời gian của tác phẩm. Phân tích sâu sắc hai câu thơ này giúp ta hiểu rõ hơn về tài năng và tấm lòng của đại thi hào.
“Lời quê chắp nhặt dông dài,
Mua vui cũng được một vài trống canh.”
Ngày nay, khi nhắc đến Truyện Kiều, người ta không chỉ nhớ đến một câu chuyện tình buồn, mà còn là một biểu tượng văn hóa, một di sản tinh thần vô giá. Sự khiêm nhường trong hai câu thơ cuối càng làm nổi bật giá trị to lớn của tác phẩm.
Sự Khiêm Xưng Tột Cùng
Nguyễn Du gọi tác phẩm đồ sộ của mình là “lời quê chắp nhặt dông dài”, một cách nói khiêm nhường đến mức khó tin. Ông chỉ mong “mua vui cũng được một vài trống canh” cho người đọc. Sự tương phản giữa giá trị thực tế của Truyện Kiều và lời tự đánh giá của tác giả tạo nên một ấn tượng sâu sắc. Từ “lời quê” nay đã trở thành tiếng nói đại diện cho tâm hồn dân tộc, “mua vui” đã trở thành di sản nâng niu vẻ đẹp tâm hồn, và “một vài trống canh” đã trở thành hơn hai trăm năm lưu truyền hậu thế.
Lời khiêm tốn của Nguyễn Du không hề làm giảm đi giá trị của Truyện Kiều, mà ngược lại, nó càng làm nổi bật tài năng và đức độ của ông. Đây là một ví dụ điển hình cho thấy sự vĩ đại thường ẩn mình trong sự giản dị.
Ý Nhị Tránh Họa Bút Mực
Hai câu thơ cuối không chỉ thể hiện sự khiêm nhường, mà còn cho thấy sự thông minh và cẩn trọng của Nguyễn Du. Đọc Truyện Kiều, ta thấy bóng dáng của Nguyễn Du trong hình ảnh nàng Kiều, với những “tiếng than khóc” và “nỗi đau lòng”. Nguyễn Du, một người trung thần gặp buổi Lê suy, phải dặn lòng phù tân quân, cũng như Kiều phải bán mình chuộc cha.
Việc Nguyễn Du miêu tả cuộc đời mình, phơi bày những góc khuất của xã hội đương thời là một hành động dũng cảm, nhưng cũng đầy rủi ro. Bằng cách tự nhận “lời quê” và “mua vui”, Nguyễn Du đã khéo léo giảm bớt sự chú ý, tránh được những hiểm họa có thể xảy đến với mình.
Giá Trị Vượt Thời Gian
Hai câu thơ cuối của Truyện Kiều không chỉ là lời kết cho một tác phẩm, mà còn là lời khẳng định về giá trị vĩnh cửu của văn học. Dù thời gian trôi qua, Truyện Kiều vẫn luôn sống mãi trong lòng người Việt, là nguồn cảm hứng cho biết bao thế hệ.
Tôi tin rằng, dù là vài ba trăm năm nữa, vẫn sẽ có người khóc cho Tố Như, không chỉ vì thương xót cho số phận của Kiều và của ông, mà còn khóc vì khâm phục cái tâm, cái tầm, cái tài của một đại thi hào, một danh nhân văn hóa thế giới. Hai câu thơ kết đã góp phần làm rõ điều đó.
