Trước khi đi sâu vào việc phân biệt giữa một người tiết kiệm và một người hà tiện, chúng ta cần hiểu rõ vòng quay cơ bản của đồng tiền: kiếm tiền, tiêu tiền, tiết kiệm và đầu tư. Trong bối cảnh tài chính cá nhân hiện đại, quản lý rủi ro cũng là một yếu tố quan trọng.
Hầu hết chúng ta cần kiếm tiền để đáp ứng nhu cầu sinh hoạt. Tuy nhiên, có những người luôn có khoản dư sau khi chi tiêu, trong khi những người khác lại thường xuyên rơi vào tình trạng “chưa hết tháng đã hết tiền”. Đây là sự khác biệt cốt lõi giữa những người chủ động quản lý tài chính và những người không có kế hoạch rõ ràng.
Về bản chất, sự hà tiện và tiết kiệm đều liên quan đến việc giữ tiền. Tuy nhiên, hà tiện thường xuất phát từ việc không hiểu đúng bản chất của tiết kiệm trong quản lý ngân sách cá nhân.
So sánh giữa tiết kiệm thông minh và hà tiện quá mức, nhấn mạnh vào sự cân bằng giữa nhu cầu và mục tiêu tài chính dài hạn
Dưới đây là một số đặc điểm thường thấy ở những người có xu hướng hà tiện:
Không Phân Biệt Được Giá Trị và Giá Cả
Câu nói nổi tiếng của Warren Buffett, “Giá cả là thứ bạn phải trả, còn giá trị là điều bạn sẽ nhận,” luôn nhắc nhở chúng ta về việc cân nhắc kỹ lưỡng trước khi chi tiêu.
Người tiết kiệm thông minh luôn quan tâm đến giá trị thực tế mà họ nhận được từ mỗi khoản chi tiêu. Ngược lại, người hà tiện thường chỉ tập trung vào số tiền họ phải bỏ ra, bỏ qua những lợi ích dài hạn.
Ví dụ, khi cần mua một chiếc tủ lạnh mới, người biết cân nhắc sẽ sẵn sàng chi 6 triệu đồng cho một sản phẩm chất lượng, phù hợp với nhu cầu và có bảo hành đầy đủ.
Trong khi đó, người hà tiện có thể chọn mua một chiếc tủ lạnh cũ với giá dưới 1 triệu đồng.
Tuy chiếc tủ lạnh cũ có thể hoạt động được trong thời gian ngắn, nhưng nếu nó hỏng chỉ sau vài tuần hoặc vài tháng, thì câu “tiền nào của nấy” sẽ trở nên thấm thía.
Người tiết kiệm luôn muốn mua được sản phẩm với giá tốt, nhưng họ sẵn sàng chi tiền cho những món đồ mang lại lợi ích lâu dài.
Giữ Tiền Nhưng Thiếu Kế Hoạch Tiết Kiệm Cụ Thể
Một lời khuyên khác từ Warren Buffett là: “Đừng tiết kiệm những gì còn lại sau khi tiêu, hãy tiêu những gì còn lại sau tiết kiệm.” Mặc dù đơn giản, nhưng không phải ai cũng thực hiện được. Nhiều người trì hoãn việc tiết kiệm và dễ rơi vào tình trạng mất cân đối tài chính.
Người tiết kiệm là người biết ưu tiên việc tiết kiệm trước khi tiêu dùng.
Người hà tiện thường chỉ quan tâm đến việc chi tiêu càng ít càng tốt mà không có kế hoạch cụ thể.
Một kế hoạch tiết kiệm hiệu quả không cần quá phức tạp. Bạn có thể trích một phần cố định từ mỗi khoản thu nhập (định kỳ hoặc bất thường) để gửi vào ngân hàng, ví điện tử hoặc tài khoản sinh lời.
Sau đó, hãy coi phần còn lại là số tiền bạn có thể chi tiêu.
Tỷ lệ tiết kiệm có thể khác nhau tùy thuộc vào mục tiêu và khả năng tài chính của mỗi người. Bạn có thể chọn 10%, 20% hoặc 30%. Điều quan trọng là bạn phải kỷ luật và không sử dụng số tiền đó trừ khi thực sự cần thiết.
Tư Duy Ngắn Hạn
Trong cuộc sống, chúng ta cần ngân sách cho nhiều mục tiêu quan trọng như học tập, kết hôn, sinh con, mua nhà, mua xe, phụng dưỡng cha mẹ và nghỉ hưu.
Việc tích lũy tiền bạc từ sớm sẽ giúp chúng ta đạt được những mục tiêu này. Bằng cách đặt ra tỷ lệ tiết kiệm và đều đặn dành dụm, những khoản tiền nhỏ có thể “tích tiểu thành đại”.
Khi đối diện với một khoản chi tiêu, người tiết kiệm hiểu rõ mục tiêu dài hạn của việc thắt lưng buộc bụng. Ngược lại, người hà tiện thường hạn chế chi tiêu chỉ vì cho rằng nó tốn kém. Chắc hẳn ai trong chúng ta cũng biết những người bạn dù có nhiều tiền nhưng không bao giờ dám đi du lịch hay ăn những món ngon.
Làm Thế Nào Để Bắt Đầu Sống Tiết Kiệm Hơn?
Hiện nay, có hai lối sống phổ biến ở giới trẻ là YOLO (You Only Live Once – Bạn chỉ sống một lần) và FIRE (Financial Independence, Retire Early – Tự do tài chính, nghỉ hưu sớm).
Mặc dù cả hai xu hướng này đều có những ưu điểm và nhược điểm riêng, nhưng nếu bạn quan tâm đến FIRE, thì điều đầu tiên bạn cần là một tư duy tiết kiệm tốt và tính kỷ luật cao.
Để tự đánh giá khả năng tiết kiệm của bản thân, bạn có thể trả lời ba câu hỏi sau:
- Tại sao tôi phải tiết kiệm? Bạn đang dành tiền cho mục tiêu gì? Hãy nghĩ về những khoản chi lớn trong tương lai.
- Tôi có đang tiết kiệm hiệu quả không? Bạn đang cắt giảm tối đa nhu cầu hay biết cách phân bổ để vừa tích lũy, vừa sử dụng các khoản tiền nhàn rỗi để đầu tư sinh lời?
- Số lượng các khoản chi “không có cũng không sao” có nhiều không? Nếu có, bạn có thể giảm bớt những khoản nào?
Tóm lại, tiết kiệm và hà tiện đều liên quan đến tư duy tài chính và hành vi tiêu tiền. Do đó, trước khi quyết định chi tiêu bất cứ khoản nào, dù lớn hay nhỏ, bạn nên suy nghĩ kỹ về lợi ích mà nó mang lại và kế hoạch tài chính tương lai của mình.
