Gió phơn, hay còn gọi là gió Lào, là một hiện tượng thời tiết đặc trưng của Việt Nam, đặc biệt là trong những tháng hè. Chúng ta hãy cùng tìm hiểu sâu hơn về cơ chế hình thành, đặc điểm, và khu vực chịu ảnh hưởng chính của loại gió này.
1. Cơ Chế Hình Thành Gió Phơn
Gió phơn được hình thành khi một luồng không khí ẩm gặp phải một dãy núi. Không khí bị đẩy lên cao, nhiệt độ giảm, hơi nước ngưng tụ thành mây và gây mưa ở sườn đón gió. Khi không khí vượt qua đỉnh núi và tràn xuống sườn khuất gió, hơi nước đã giảm đáng kể, không khí trở nên khô và nóng hơn do hiệu ứng nén đoạn nhiệt.
2. Đặc Điểm Gió Phơn Tại Việt Nam
- Nguồn gốc: Gió phơn ở Việt Nam có nguồn gốc từ gió tây nam thổi từ vịnh Bengal, đi qua Lào và các dãy núi dọc biên giới Việt – Lào.
- Hướng gió: Chủ yếu là hướng tây nam và hướng tây.
- Tính chất: Khô nóng, gây ra nhiệt độ cao, độ ẩm thấp.
- Thời gian hoạt động: Mạnh nhất từ tháng 5 đến tháng 7, thường kéo dài 2-3 ngày, có khi hơn 15 ngày. Cường độ mạnh nhất vào buổi trưa đến chiều (11h – 15h).
- Phạm vi ảnh hưởng: Ven biển Trung Bộ và phía nam khu vực Tây Bắc.
3. Gió Phơn Chủ Yếu Hoạt Động Ở Khu Vực Nào?
Bắc Trung Bộ là khu vực chịu ảnh hưởng mạnh nhất của gió phơn. Điều này là do sự kết hợp của các yếu tố:
- Hoàn lưu khí quyển: Gió tây nam từ vịnh Bengal hoạt động mạnh vào đầu mùa hạ, nhưng tầng ẩm mỏng, khi vượt qua dãy Trường Sơn Bắc gây hiệu ứng phơn khô nóng cho ven biển Bắc Trung Bộ.
- Địa hình: Bắc Trung Bộ có địa hình đồi núi phức tạp, với dãy Trường Sơn Bắc chạy theo hướng tây bắc – đông nam, vuông góc với hướng gió thổi đến. Các dãy núi cao làm tăng cường sự biến tính của gió.
- Bề mặt đệm: Ven biển Bắc Trung Bộ chủ yếu là đất cát pha, dễ bị đốt nóng, thảm thực vật nghèo nàn, làm tăng tính chất khô nóng của gió phơn.
4. Tác Động Của Gió Phơn Đến Đời Sống và Sản Xuất
Gió phơn có cả tác động tiêu cực và tích cực:
- Tiêu cực: Gây nắng nóng, khô hạn, thiếu nước, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp, sức khỏe con người, và tăng nguy cơ cháy rừng.
- Tích cực: Tạo điều kiện thuận lợi cho phơi sấy nông sản, phát triển năng lượng mặt trời và sản xuất muối.
Hiểu rõ về gió phơn và khu vực hoạt động chính của nó giúp chúng ta có biện pháp phòng tránh và ứng phó hiệu quả với những tác động tiêu cực mà nó gây ra.
