Thị trường sách hiện nay đang chứng kiến sự nở rộ của các đơn vị xuất bản, tạo điều kiện cho nhiều tác giả đến với công chúng. Tuy nhiên, sự phát triển này cũng kéo theo tình trạng “vàng thau lẫn lộn”, khi nhãn mác “best seller” xuất hiện tràn lan, đôi khi thiếu minh bạch và không phản ánh đúng giá trị thực của tác phẩm. Giữa “rừng” sách, độc giả dễ bị thu hút bởi những cuốn được quảng bá là bán chạy, nhưng chất lượng thực tế lại là một dấu hỏi lớn.
Thực tế cho thấy, nhiều cuốn sách được gắn mác “best seller” thuộc dòng văn học thị trường, tập trung vào yếu tố giải trí, dễ dãi trong cách viết và khai thác những chủ đề giật gân, xa rời thực tế. Sự “thống trị” của dòng sách này, phần lớn là hệ quả của việc du nhập truyện ngôn tình, đang tạo ra những ảnh hưởng không nhỏ đến độc giả, đặc biệt là giới trẻ. Họ có thể coi những tác phẩm này là “mẫu mực” của văn chương, trong khi những tác phẩm văn học đỉnh cao, giàu giá trị lại bị lãng quên.
Giải trí là nhu cầu chính đáng, nhưng con người cần bồi đắp tri thức bằng những cuốn sách bổ ích, hướng đến giá trị nhân văn. Sự lệch lạc giữa giải trí và trí tuệ là dấu hiệu đáng báo động của sự xuống cấp văn hóa đọc.
Tôn vinh giá trị đích thực của sách
Giá trị của một cuốn sách không nằm ở việc nó có “hot” hay không. Đôi khi, những tác phẩm kén độc giả lại chứa đựng những giá trị sâu sắc, mang đến những trải nghiệm độc đáo và góp phần làm phong phú đời sống tinh thần của con người. Việc các nhà văn phải tự bỏ tiền túi để in tác phẩm của mình không còn là chuyện hiếm, minh chứng cho việc không phải lúc nào giá trị nghệ thuật cũng đi đôi với thành công thương mại.
Việc các đơn vị xuất bản ưu tiên lợi nhuận là điều dễ hiểu, nhưng điều quan trọng là họ cần cân bằng giữa sách thương mại và sách có giá trị tri thức. Chính những cuốn sách giàu giá trị mới tạo nên uy tín và thương hiệu cho nhà xuất bản. Đáng tiếc là vẫn có những đơn vị chỉ chú trọng lợi nhuận, tiếp tay cho những ấn phẩm kém chất lượng, làm xói mòn văn hóa đọc.
Vậy, có cần một cơ chế kiểm soát sách “best seller”? Các phương tiện truyền thông đại chúng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nên hiện tượng sách bán chạy, nhưng sự dễ dãi trong việc quảng bá có thể khiến độc giả hiểu sai về giá trị thực của tác phẩm. Mô hình các tờ báo, tạp chí chuyên về phê bình ở Mỹ, nơi biên tập viên thẩm định tác phẩm trước khi xuất bản, là một gợi ý đáng tham khảo. Điều này giúp tránh tình trạng “phủ sóng” truyền thông bằng những bài quảng cáo rầm rộ, gây nhiễu loạn thị trường sách.
Người đọc cần sáng suốt lựa chọn sách hay, sách tốt, không chạy theo những sản phẩm của “công nghệ quảng cáo”. Tôn vinh một cuốn sách “best seller” thực sự là tôn vinh một cuốn sách có giá trị đích thực, đóng góp vào sự phát triển của văn hóa và con người.
