Nhà văn Kim Lân, tên thật Nguyễn Văn Tài, sinh năm 1921 tại làng Phù Lưu, Bắc Ninh, và qua đời năm 2007 tại Hà Nội. Sự nghiệp văn chương của ông gắn liền với bút danh Kim Lân, lấy cảm hứng từ nhân vật Đổng Kim Lân trong vở tuồng Sơn Hậu, một kỷ niệm đẹp với người bạn thân Nguyễn Đăng Bẩy.
Nhà văn Kim Lân thời trẻ, ảnh chân dung đen trắng, thể hiện sự giản dị và gần gũi.
Hoàn cảnh gia đình khó khăn khiến Kim Lân phải sớm dừng việc học hành và bắt đầu kiếm sống. Tuy vậy, ông không ngừng nỗ lực, vừa làm các công việc phụ giúp gia đình, vừa tích cực tham gia các hoạt động văn nghệ tại địa phương.
Kim Lân bắt đầu sự nghiệp viết truyện ngắn từ năm 1941, với các tác phẩm đăng trên báo Tiểu thuyết thứ bảy và Trung Bắc chủ nhật. Đặc biệt, năm 1942, truyện ngắn Đứa con người vợ lẽ được đăng trên tuần báo Trung Bắc Chủ nhật, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong sự nghiệp của ông. Tiếp sau đó, hàng loạt truyện ngắn như Người kép già, Nên vợ nên chồng, Con mã mái… liên tục xuất hiện trên các báo, thu hút sự chú ý của đông đảo độc giả.
Trong số đó, Đứa con người cô đầu là một tác phẩm đáng chú ý, thể hiện rõ phong cách viết chân thực, gần gũi với đời sống nông thôn của Kim Lân. Tác phẩm khắc họa số phận những người phụ nữ trong xã hội cũ, đặc biệt là những người làm nghề “cô đầu”, một hình ảnh nhạy cảm và ít được khai thác trong văn học thời bấy giờ.
Năm 1944, Kim Lân tham gia tổ chức Văn hóa Cứu quốc. Trong thời kỳ Cách mạng và kháng chiến, ông làm phóng viên cho các báo của lực lượng vũ trang cách mạng. Từ năm 1948, ông làm việc tại Hội Văn nghệ Việt Nam. Truyện ngắn Làng ra đời trong giai đoạn này.
Sau năm 1954, Kim Lân tiếp tục công tác trong lĩnh vực văn nghệ, chuyên tâm viết về làng quê Việt Nam, một mảng hiện thực mà ông am hiểu sâu sắc. Vợ nhặt, một truyện ngắn xuất sắc, có tiền thân từ tiểu thuyết Xóm ngụ cư. Đến năm 1969, sau nhiều năm tạm dừng viết, ông cho ra đời truyện Bà mẹ Cẩm.
Kim Lân là một nhà văn tài hoa, mặc dù số lượng tác phẩm không nhiều nhưng mỗi tác phẩm đều để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng độc giả. Văn nghiệp của ông không thể đo đếm bằng số lượng mà phải cảm nhận bằng chất lượng, bằng tinh hoa văn hóa Kinh Bắc được chắt lọc và thể hiện qua từng trang viết.
Ông là người chỉn chu, ý tứ và kỹ lưỡng trong công việc viết lách, luôn trân trọng từng con chữ. Tính tự truyện được thể hiện rõ nét trong các tác phẩm của Kim Lân, mang đến cho người đọc cảm giác chân thực và gần gũi về cuộc sống và con người ở làng quê Chợ Giầu – Phù Lưu, nơi ông sinh ra và lớn lên.
Nhà văn Nguyễn Khải từng bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với Kim Lân, coi ông là một trong những “thần viết” của văn xuôi Việt Nam. Lê Thành Nghị nhận xét rằng Kim Lân được nhớ đến bởi “sự lịch lãm của một ngòi bút yêu cái đẹp, yêu con người, luôn nhìn thấy ở con người khát vọng vươn tới”. Dù viết không nhiều, nhưng Kim Lân luôn có những tác phẩm hay ở cả hai giai đoạn sáng tác, khẳng định vị thế của một nhà văn của làng quê.
