Quang Dũng đã tạc nên một tượng đài về người lính Tây Tiến bằng những vần thơ hào hùng, bi tráng. Bốn câu thơ đầu tiên trong bài thơ đã khắc họa nên bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, hiểm trở, nơi người lính phải đối mặt với những thử thách khắc nghiệt.
Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi
“Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm” – câu thơ gợi lên hình ảnh con đường hành quân gian nan, vất vả. Điệp từ “dốc” cùng với các từ láy “khúc khuỷu”, “thăm thẳm” nhấn mạnh độ cao, độ dốc của địa hình, khiến người đọc cảm nhận được sự khó khăn, hiểm trở mà người lính phải vượt qua. Nhịp thơ chậm, ngắt quãng như mô phỏng nhịp thở nặng nhọc của người lính trên chặng đường hành quân.
“Heo hút cồn mây súng ngửi trời” – câu thơ mang đậm chất lãng mạn, hào hoa. Hình ảnh “cồn mây” gợi liên tưởng đến những đám mây bồng bềnh, trôi lững lờ trên đỉnh núi. Súng “ngửi trời” là một nhân hóa táo bạo, thể hiện tinh thần lạc quan, yêu đời của người lính. Dường như, họ đã chinh phục được đỉnh cao của thiên nhiên, làm chủ được không gian. Từ “ngửi” thay vì “chạm” mang đến cảm giác gần gũi, thân thiện, thể hiện sự gắn bó giữa người lính và vũ khí.
“Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống” – câu thơ tiếp tục khẳng định độ cao của địa hình. Con đường hành quân không chỉ lên cao mà còn xuống sâu, tạo nên những khúc quanh co, hiểm trở. Cấu trúc câu thơ đối xứng, nhịp điệu nhanh, mạnh như mô phỏng bước chân dồn dập của người lính.
“Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi” – câu thơ khép lại khổ thơ bằng một hình ảnh thơ mộng, trữ tình. Trong không gian bao la, hùng vĩ của núi rừng, hình ảnh “nhà ai” hiện lên nhỏ bé, ấm áp. Từ “xa khơi” gợi cảm giác mờ ảo, hư thực, như một giấc mơ đẹp. Câu thơ thể hiện nỗi nhớ nhà, nhớ quê hương của người lính.
Khổ thơ đầu tiên của bài thơ Tây Tiến đã vẽ nên một bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, hiểm trở, đồng thời khắc họa vẻ đẹp bi tráng của người lính. “Dốc Lên Khúc Khuỷu Dốc Thăm Thẳm Heo Hút Cồn Mây Súng Ngửi Trời” không chỉ là một câu thơ, mà là một biểu tượng cho tinh thần quả cảm, lạc quan của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống Pháp.