Đoạn trích “Vợ chồng A Phủ” của Tô Hoài không chỉ khắc họa bức tranh thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ mà còn tái hiện chân thực đời sống sinh hoạt và số phận nhân vật Mị trong bối cảnh ngày Tết. Để thấu hiểu sâu sắc vẻ đẹp của tác phẩm, vai trò của người mẹ trong việc định hướng, bồi đắp tâm hồn cho con cái là vô cùng quan trọng.
Trên đầu núi, những nương ngô, nương lúa đã được thu hoạch, chất đầy kho. Trẻ em nô đùa, đốt lửa sưởi ấm quanh nương. Ở Hồng Ngài, Tết đến khi mùa màng vừa xong, không kể ngày tháng, để kịp chuẩn bị cho mùa vụ mới. Gió thổi mạnh vào những đồng cỏ gianh vàng ửng, tạo nên khung cảnh rét buốt.
Tuy nhiên, trong các làng Mèo Đỏ, những chiếc váy hoa rực rỡ được phơi trên mỏm đá, xòe ra như những cánh bướm sặc sỡ. Đám trẻ háo hức chờ Tết, chơi quay, cười đùa trên sân trước nhà. Tiếng sáo vang vọng từ xa, rủ bạn đi chơi. Mị nghe thấy tiếng sáo, lòng bồi hồi xao xuyến. Mị nhẩm thầm lời bài hát:
“Mày có con trai con gái rồi
Mày đi làm nương
Ta không có con trai con gái
Ta đi tìm người yêu”.
Tiếng chó sủa xa xa báo hiệu những đêm tình mùa xuân đã đến. Ở mỗi đầu làng đều có một mỏm đất bằng phẳng làm sân chơi chung ngày Tết. Trai gái, trẻ con tụ tập đánh pao, đánh quay, thổi sáo, thổi kèn và nhảy múa.
Cả nhà thống lý ăn xong bữa cơm cúng ma ngày Tết. Tiếng chiêng trống vang dội, người ốp đồng nhảy múa cuồng nhiệt. Bữa cơm vừa dứt thì cuộc rượu bên bếp lửa lại bắt đầu.
Ngày Tết, Mị cũng uống rượu. Mị lén lấy hũ rượu, uống ừng ực từng bát. Rồi say, Mị ngồi lịm mặt nhìn người nhảy đồng, người hát, nhưng lòng Mị lại sống về những ngày trước. Tai Mị văng vẳng tiếng sáo gọi bạn đầu làng. Ngày trước, Mị thổi sáo rất giỏi. Mùa xuân này, Mị uống rượu bên bếp và thổi sáo. Mị uốn chiếc lá trên môi, thổi lá cũng hay như thổi sáo. Có biết bao nhiêu người mê, cứ ngày đêm thổi sáo đi theo Mị.
Phân tích vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên, cảnh sinh hoạt và nhân vật Mị:
- Bức tranh thiên nhiên: Tô Hoài đã khắc họa bức tranh thiên nhiên Tây Bắc vừa hùng vĩ, khắc nghiệt, vừa thơ mộng, trữ tình. Sự tương phản giữa cái lạnh lẽo của gió rét và sự ấm áp của những chiếc váy hoa, giữa cái tĩnh lặng của nương ngô đã gặt và cái náo nhiệt của tiếng cười đùa đã tạo nên một bức tranh sinh động, đầy màu sắc.
- Cảnh sinh hoạt: Đoạn trích tái hiện chân thực những phong tục tập quán của người dân vùng cao trong ngày Tết. Đó là những trò chơi dân gian như đánh pao, đánh quay, thổi sáo, thổi kèn, là những nghi lễ cúng ma, là những cuộc rượu thâu đêm bên bếp lửa. Tất cả tạo nên một không khí vui tươi, rộn ràng, nhưng cũng không kém phần hoang sơ, bí ẩn.
- Nhân vật Mị: Mị là nhân vật trung tâm của đoạn trích. Dù đang sống trong cảnh nô lệ, Mị vẫn không nguôi nhớ về những ngày tươi đẹp trước kia. Tiếng sáo gọi bạn đầu làng đã khơi gợi trong Mị những kỉ niệm về một thời tự do, hạnh phúc. Hành động uống rượu và thổi lá của Mị là sự phản kháng âm thầm, là sự níu kéo những gì còn sót lại của quá khứ.
Nhận xét về chất thơ trong sáng tác của Tô Hoài:
Đoạn trích “Vợ chồng A Phủ” cho thấy chất thơ đặc sắc trong sáng tác của Tô Hoài. Chất thơ ấy thể hiện ở:
- Ngôn ngữ: Tô Hoài sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, nhưng giàu hình ảnh, gợi cảm. Những từ ngữ như “gió thổi vào cỏ gianh vàng ửng”, “váy hoa đã đem ra phơi trên mỏm đá xòe như con bướm sặc sỡ” đã tạo nên những hình ảnh thơ mộng, gợi cảm.
- Giọng điệu: Giọng điệu của Tô Hoài vừa trữ tình, vừa hiện thực. Ông vừa miêu tả cảnh thiên nhiên, sinh hoạt, vừa thể hiện tâm trạng, cảm xúc của nhân vật.
- Cảm hứng: Tô Hoài có cảm hứng đặc biệt với con người và cảnh vật Tây Bắc. Ông đã khắc họa những con người chân chất, mạnh mẽ, giàu lòng yêu đời và những cảnh vật hùng vĩ, thơ mộng của vùng cao.
Để hiểu sâu sắc và cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp của tác phẩm, vai trò của người mẹ trong việc bồi dưỡng tâm hồn, định hướng giá trị cho con cái là vô cùng quan trọng. Mẹ là người thầy đầu tiên, là người truyền cảm hứng và giúp con khám phá vẻ đẹp của văn học, của cuộc sống. Chính vì vậy, “đọc Hiểu Vẫn Cần Có Mẹ” để khơi gợi những rung động sâu xa trong tâm hồn, giúp con thấu hiểu và trân trọng những giá trị văn hóa, nhân văn.