“Trường ca những người đi tới biển” của Thanh Thảo là một tác phẩm giàu giá trị nghệ thuật và nội dung, thường xuyên xuất hiện trong các đề thi đọc hiểu môn Ngữ văn. Để giúp học sinh nắm vững kiến thức và kỹ năng làm bài, bài viết này sẽ đi sâu phân tích tác phẩm, đồng thời đưa ra các dạng câu hỏi thường gặp và hướng dẫn trả lời chi tiết.
Phân tích đoạn trích “Những dấu chân lùi lại phía sau…”
Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi:
Những dấu chân lùi lại phía sau
Dấu chân in trên đời chúng tôi những tháng năm trẻ nhất
Mười tám hai mươi sắc như cỏ
Dày như cỏ
Yếu mềm và mãnh liệt như cỏ
Cơn gió lạ một chiều không rõ rệt
Hoa chuẩn bị âm thầm trong đất
Nơi đó nhất định mùa xuân sẽ bùng lên
Hơn một điều bất chợt
Chúng tôi đã đi không tiếc đời mình
(Những tuổi hai mươi làm sao không tiếc)
Nhưng ai cũng tiếc tuổi hai mươi thì còn chi Tổ quốc?
(Trích: Trường ca Những người đi tới biển – Thanh Thảo)
Câu hỏi và gợi ý trả lời:
Câu 1: Tuổi trẻ Việt Nam trong những năm tháng kháng chiến chống Mĩ được tác giả miêu tả qua những từ ngữ, hình ảnh nào?
Gợi ý: Tập trung vào các tính từ, hình ảnh mà tác giả sử dụng để miêu tả tuổi trẻ, chú ý đến sự tương phản.
Câu 2: Nêu tác dụng của biện pháp so sánh được sử dụng trong các câu thơ “Mười tám hai mươi sắc như cỏ/Dày như cỏ/Yếu mềm và mãnh liệt như cỏ”.
Gợi ý: Giải thích ý nghĩa của từng hình ảnh so sánh và mối liên hệ giữa chúng.
Câu 3: Anh/chị hiểu như thế nào về nội dung câu thơ: “Hoa chuẩn bị âm thầm trong đất/Nơi đó nhất định mùa xuân sẽ bùng lên”?
Gợi ý: Giải thích ý nghĩa biểu tượng của “hoa” và “mùa xuân” trong bối cảnh chiến tranh.
Câu 4: Điều anh/chị tâm đắc nhất trong đoạn trích trên là gì? Giải thích vì sao.
Gợi ý: Câu hỏi mở, khuyến khích học sinh bày tỏ quan điểm cá nhân dựa trên sự hiểu biết về đoạn trích.
Hình ảnh những dấu chân lùi lại phía sau tượng trưng cho sự hy sinh của thế hệ trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, gợi sự tiếc nuối nhưng đầy kiên định.
Phân tích đoạn trích “Chúng tôi không mệt đâu…”
Đọc đoạn thơ sau và thực hiện các yêu cầu:
Chúng tôi không mệt đâu
Nhưng cỏ sắc mà ấm quá!
Tuổi hai mươi thằng em tôi sững sờ một cánh chim mảnh như nét vẽ
Nhiều đổi thay như một thoáng mây
Khi chúng tôi nằm nó vẫn ngồi nguyên đó
Ngậm im lìm một cọng cỏ may…
Những dấu chân lùi lại phía sau
Dấu chân in trên đời chúng tôi những tháng năm trẻ nhất
Mười tám hai mươi sắc như cỏ
Dày như cỏ
Yêu mến và mãnh liệt như cỏ
Cơn gió lạ một chiều không rõ rệt
Hoa chuẩn bị âm thầm trong đất
Nơi đó nhất định mùa xuân sẽ bùng lên
Hơn một điều bất chợt
Chúng tôi đã đi không tiếc đời mình
(Những tuổi hai mươi làm sao không tiếc)
Nhưng ai cũng tiếc tuổi hai mươi thì còn chi Tổ quốc?
Cỏ sắc mà ấm quá, phải không em…
(Trích trường ca Những người đi tới biển – Thanh Thảo)
Câu hỏi và gợi ý trả lời:
Câu 1: Xác định thể thơ của đoạn trích trên.
Gợi ý: Dựa vào đặc điểm hình thức (số câu, số chữ, vần, nhịp) để xác định thể thơ.
Câu 2: Tìm và phân tích hiệu quả của 01 biện pháp tu từ được sử dụng trong các câu thơ sau:
Mười tám hai mươi sắc như cỏ
Dày như cỏ
Yêu mến và mãnh liệt như cỏ.
Gợi ý: Chọn biện pháp tu từ nổi bật nhất (so sánh, điệp ngữ…) và phân tích tác dụng biểu đạt, gợi cảm của nó.
Câu 3: Anh/chị hiểu như thế nào về các câu thơ sau:
Chúng tôi đã đi không tiếc đời mình
(Những tuổi hai mươi làm sao không tiếc)
Nhưng ai cũng tiếc tuổi hai mươi thì còn chi Tổ quốc?
Gợi ý: Phân tích mâu thuẫn giữa “không tiếc” và “làm sao không tiếc” để làm nổi bật sự hy sinh cao cả.
Câu 4: Đoạn thơ gợi lên những vẻ đẹp nào của hình tượng người lính trong những năm chống Mĩ?
Gợi ý: Tổng hợp các chi tiết miêu tả người lính và rút ra những phẩm chất tiêu biểu.
Người lính trẻ ngậm cọng cỏ may là hình ảnh ẩn dụ về sự bình dị, kiên cường và niềm tin vào tương lai tươi sáng, dù trong hoàn cảnh chiến tranh khốc liệt.
Tổng kết
“Trường ca những người đi tới biển” là một tác phẩm tiêu biểu cho thơ ca kháng chiến, thể hiện sâu sắc vẻ đẹp tâm hồn và sự hy sinh cao cả của thế hệ trẻ Việt Nam. Việc nắm vững nội dung, nghệ thuật và các dạng câu hỏi đọc hiểu sẽ giúp học sinh tự tin chinh phục các bài thi liên quan đến tác phẩm này. Chúc các bạn học tốt!
