“Đọc hiểu nhàn” không chỉ là một kỹ năng, mà còn là một phương pháp tiếp cận văn học một cách nhẹ nhàng, hiệu quả, giúp học sinh và những người yêu văn chương có thể tận hưởng quá trình khám phá ý nghĩa sâu sắc của tác phẩm mà không cảm thấy áp lực hay căng thẳng.
Nguyễn Bỉnh Khiêm và cuộc sống điền viên thanh nhàn
Bài viết này sẽ tập trung vào việc khai thác bài thơ “Nhàn” của Nguyễn Bỉnh Khiêm, một tác phẩm tiêu biểu cho triết lý sống thanh cao, hòa mình vào thiên nhiên, để minh họa cho phương pháp “đọc Hiểu Nhàn”. Chúng ta sẽ cùng nhau phân tích cấu trúc, nội dung, nghệ thuật của bài thơ, đồng thời khám phá những giá trị nhân văn sâu sắc mà tác giả muốn gửi gắm.
Phân Tích Bài Thơ “Nhàn” Của Nguyễn Bỉnh Khiêm
“Nhàn” là một bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật, thể hiện rõ nét quan niệm sống “nhàn” của Nguyễn Bỉnh Khiêm. Bài thơ không chỉ là lời tâm sự mà còn là tuyên ngôn về một lối sống ung dung tự tại, xa lánh danh lợi.
Đề 1:
NHÀN
(NGUYỄN BỈNH KHIÊM)
Một mai, một cuốc, một cần câu,
Thơ thẩn dầu ai vui thú nào.
Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ,
Người khôn, người đến chốn lao xao.
Thu ăn măng trúc, đông ăn giá,
Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao.
Rượu, đến cội cây, ta sẽ uống,
Nhìn xem phú quý, tựa chiêm bao.
(Hợp tuyển thơ văn Việt Nam, tập II- Văn học thế kỉ X – thế kỉ XVII)
Phân tích chi tiết:
- Câu 1-2: Tả cảnh sống thanh đạm, gắn liền với thiên nhiên. “Mai, cuốc, cần câu” là những vật dụng quen thuộc của người nông dân, thể hiện sự giản dị, gần gũi với cuộc sống lao động.
- Câu 3-4: Thể hiện sự đối lập giữa “ta” và “người”. “Ta dại” tìm nơi vắng vẻ, “người khôn” đến chốn lao xao. Đây là sự lựa chọn khác nhau về lối sống, thể hiện sự coi thường danh lợi của tác giả.
- Câu 5-6: Liệt kê những thú vui theo mùa: ăn măng trúc, ăn giá, tắm hồ sen, tắm ao. Cuộc sống hòa mình vào thiên nhiên, tận hưởng những điều bình dị nhất.
- Câu 7-8: Khẳng định thái độ dửng dưng với danh lợi. “Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao” – coi phú quý chỉ là giấc mộng phù du, không đáng để theo đuổi.
Trắc Nghiệm Đọc Hiểu “Nhàn” (Có Đáp Án)
Để giúp bạn đọc củng cố kiến thức và rèn luyện kỹ năng “đọc hiểu nhàn”, dưới đây là một số câu hỏi trắc nghiệm kèm đáp án chi tiết:
Câu 1: Thể thơ của bài thơ “Nhàn” là gì?
A. Thất ngôn tứ tuyệt.
B. Ngũ ngôn bát cú.
C. Thất ngôn bát cú.
D. Ngũ ngôn tứ tuyệt.
Đáp án: C
Câu 2: “Nơi vắng vẻ” trong bài thơ được hiểu là một nơi như thế nào?
A. Nơi không phải bon chen
B. Nơi thảnh thơi của tâm hồn.
C. Nơi tĩnh tại của thiên nhiên
D. Tất cả đều đúng
Đáp án: D
Câu 3: Nội dung nào không đúng khi nói về bài thơ “Nhàn”?
A. Ca ngợi cuộc sống thanh nhàn.
B. Thể hiện vẻ đẹp nhân cách, trí tuệ của tác giả.
C. Thể hiện quan niệm về cuộc sống nhàn tản
D. Khẳng định cốt cách thanh cao, vượt lên trên danh lợi.
Đáp án: A
Câu 4: Biện pháp nghệ thuật nào được tác giả sử dụng hiệu quả trong hai câu thơ sau?
Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ
Người khôn, người đến chốn lao xao
A. Nhân hoá, so sánh.
B. Ẩn dụ, so sánh.
C. Đối lập, nói ngược.
D. Hoán dụ, liệt kê.
Đáp án: C
Câu 5: Cuộc sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm ở thôn quê là một cuộc sống như thế nào?
A. Thanh đạm
B. Khổ hạnh
C. Thiếu thốn
D. Đầy đủ
Đáp án: A
Câu 6: Yếu tố “thanh” trong từ nào dưới đây không đồng nghĩa với các từ còn lại?
A. Thanh đạm
B. Thanh bần
C. Thanh thiên
D. Thanh cao
Đáp án: C
Câu 7: Quan niệm “nhàn” của Nguyễn Bỉnh Khiêm không mang ý nghĩa nào?
A. Sống nhàn, tránh vất vả cực nhọc về thể chất.
B. Sống hòa hợp với thiên nhiên.
C. Sống đạm bạc mà thanh nhàn.
D. Phủ nhận danh lợi, giữ cốt cách thanh cao.
Đáp án: A
Câu 8: (0.5điểm): Nhận xét về nghệ thuật được sử dụng trong văn bản.
Đáp án: Tác giả đã thành công về nghệ thuật được sử dụng trong văn bản như: thể thơ thất ngôn bát cú, gieo vần, đối lập, ngôn ngữ giản dị…
Câu 9: (1.0 điểm): Hãy viết (5-7 dòng) về quan niệm sống “nhàn” của Nguyễn Bỉnh Khiêm qua bài thơ?
Đáp án: Quan niệm sống “nhàn” của Nguyễn Bỉnh Khiêm qua bài thơ:
-
Quan niệm sống nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm là sống hòa hợp với thiên nhiên, xa lánh những vinh hoa quyền quý thoát khỏi vòng danh lợi với tâm hồn thanh thản, thư thái.
-
Khi thể hiện quan điểm của mình, Nguyễn Bỉnh Khiêm lựa chọn mình thế đứng bên ngoài của sự cám dỗ danh lợi, vinh hoa – phú quý, bộc lộ thái độ xem thường. Nguyễn Bỉnh Khiêm cảm thấy an nhiên, vui vẻ bởi thi sĩ được hoà hợp với tự nhiên, nương theo tự nhiên để di dưỡng tinh thần, đồng thời giữ được cốt cách thanh cao, không bị cuốn vào vòng danh lợi tầm thường.
Câu 10: (1.0 điểm): Sau khi đọc bài thơ, anh/ chị rút ra được bài học gì cho bản thân?
Đáp án: Bài học cho bản thân sau khi đọc bài thơ:
-
Trân quý những niềm vui bình dị từ cuộc sống, không nên vì vật chất, danh vọng hão huyền mà đánh đổi danh dự, nhân cách của mình.
-
An nhiên, vui vẻ với những gì mình có, không cưỡng cầu…
-
Sống hoà mình vào thiên nhiên, bảo vệ thiên nhiên.
-
Sống cuộc sống tự cung tự cấp, ung dung tự tại, mùa nào thức ấy.
“Đọc Hiểu Nhàn” – Không Chỉ Là Học, Mà Còn Là Sống
“Đọc hiểu nhàn” không chỉ là một phương pháp học văn, mà còn là một triết lý sống. Nó giúp chúng ta biết trân trọng những giá trị giản dị, tìm thấy niềm vui trong cuộc sống thường ngày và giữ cho tâm hồn luôn thanh thản, an nhiên. Hãy áp dụng phương pháp này vào việc học tập và cuộc sống, bạn sẽ thấy mọi thứ trở nên nhẹ nhàng và ý nghĩa hơn rất nhiều.