Bài thơ được sáng tác vào tháng 12 năm 1974, thời điểm cuộc kháng chiến chống Mỹ đang ở giai đoạn quyết liệt. Tác giả đã viết bài thơ này ngay giữa rừng Trường Sơn, nơi quân và dân ta đang dồn toàn lực cho tiền tuyến, hướng về Sài Gòn.
Bài thơ được viết theo thể thơ tự do, tạo sự phóng khoáng trong diễn đạt và thể hiện cảm xúc.
Biện pháp tu từ so sánh được sử dụng tinh tế trong câu thơ, ví “em” bên đường như “quê hương”, thể hiện sự gắn bó sâu sắc giữa con người và đất nước.
Hình ảnh thiên nhiên hùng vĩ hiện lên qua những chi tiết như đỉnh Trường Sơn lộng gió, rừng lạ ào ào lá đỏ.
Các hình ảnh này khắc họa khung cảnh rừng Trường Sơn khoáng đạt, ấn tượng với vẻ đẹp độc đáo của rừng lá đỏ và những trận mưa lá đổ ào ạt trong gió, tạo nên một bức tranh thiên nhiên tráng lệ.
Không khí hành quân hào hùng, thần tốc được gợi lên qua hình ảnh đoàn quân đi vội vã, bụi Trường Sơn nhòa trong trời lửa.
Hình ảnh này gợi nhớ đến khí thế sục sôi của quân và dân ta trên đường ra trận, tương tự như trong bài thơ Việt Bắc: “Quân đi điệp điệp trùng trùng. Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan.”
Hình ảnh “em gái tiền phương” nhỏ bé giữa rừng Trường Sơn bạt ngàn, lộng gió nhưng lại mang đến cảm giác thân thương, gần gũi qua chi tiết “vai áo bạc, quàng súng trường – như quê hương”, với dáng đứng vững vàng bên đường khi làm nhiệm vụ.
Hình ảnh này là biểu tượng về cuộc chiến tranh nhân dân, về những “em gái tiền phương”, những nữ chiến sĩ giao liên hay cô gái thanh niên xung phong. Sự có mặt của cô gái trên đỉnh Trường Sơn, nơi tuyến đầu Tổ quốc, đã khắc sâu vào lịch sử về một cuộc chiến đấu toàn dân tham gia, trong đó có sự đóng góp của những người con gái trẻ trung, xinh đẹp, mảnh mai nhưng vô cùng dũng cảm.
Bài thơ từng được cho là có những dự cảm, dự báo về thắng lợi tất yếu của dân tộc, điều đó được thể hiện qua câu thơ “Chào em, em gái tiền phương. Hẹn gặp nhé, giữa Sài Gòn.”
Không khí sử thi được tạo nên bởi khung cảnh cuộc hành quân hào hùng, thần tốc. Trên nền của bức tranh thiên nhiên hùng vĩ và những đoàn quân hành quân vội vã không dứt là hình ảnh của em gái tiền phương gan dạ, dũng cảm.
Cảm hứng lãng mạn thể hiện qua vẻ đẹp của thiên nhiên rừng Trường Sơn, vẻ đẹp của người con gái trẻ trung, tươi tắn và niềm tin tất thắng vào cuộc kháng chiến.
