Quy luật phân li của Mendel là một trong những nguyên tắc cơ bản của di truyền học. Nó mô tả cách các alen của một gen phân li độc lập với nhau trong quá trình hình thành giao tử. Tuy nhiên, có một số trường hợp ngoại lệ và những điều không đúng với quy luật này.
Để hiểu rõ hơn, chúng ta cần nắm vững bản chất của quy luật phân li.
Quy luật phân li phát biểu rằng: Mỗi tính trạng được quy định bởi một cặp alen. Trong quá trình giảm phân, các alen của một gen phân li đồng đều về các giao tử, mỗi giao tử chỉ chứa một alen của gen đó.
.png)
Có một số khẳng định thường gặp về quy luật phân li, tuy nhiên, không phải tất cả đều đúng trong mọi trường hợp. Dưới đây là một số điểm cần lưu ý để xác định điều nào sau đây không đúng với quy luật phân li của Mendel:
-
Gen nằm trên cùng một nhiễm sắc thể: Quy luật phân li chỉ áp dụng đúng khi các gen quy định các tính trạng khác nhau nằm trên các nhiễm sắc thể khác nhau. Nếu các gen nằm trên cùng một nhiễm sắc thể (liên kết gen), chúng có xu hướng di truyền cùng nhau, làm thay đổi tỉ lệ phân li kiểu hình so với dự đoán của Mendel.
.png) -
Tương tác gen: Một số tính trạng không được quy định bởi một gen duy nhất, mà bởi sự tương tác của nhiều gen. Trong trường hợp này, tỉ lệ phân li kiểu hình có thể khác xa so với tỉ lệ Mendel (3:1 hoặc 9:3:3:1).
-
Đột biến gen: Đột biến có thể làm thay đổi alen, dẫn đến các kiểu hình mới và làm sai lệch tỉ lệ phân li so với dự kiến ban đầu.
-
Di truyền ngoài nhiễm sắc thể: Một số tính trạng được quy định bởi các gen nằm trong ti thể hoặc lục lạp. Trong trường hợp này, kiểu hình thường được di truyền theo dòng mẹ và không tuân theo quy luật phân li của Mendel.
-
Ảnh hưởng của môi trường: Môi trường có thể ảnh hưởng đến sự biểu hiện của gen, làm thay đổi kiểu hình và gây khó khăn cho việc xác định tỉ lệ phân li chính xác.
Ví dụ, nếu một câu hỏi trắc nghiệm đưa ra các phát biểu sau:
- A. Các alen của một gen phân li đồng đều về các giao tử.
- B. Mỗi giao tử chỉ chứa một alen của mỗi gen.
- C. Các gen luôn phân li độc lập với nhau.
- D. Tính trạng được quy định bởi một cặp alen.
Thì đáp án C là đáp án không đúng với quy luật phân li của Mendel, vì như đã đề cập ở trên, các gen nằm trên cùng một nhiễm sắc thể sẽ di truyền liên kết.