Đầu năm 1930 đánh dấu một bước ngoặt lịch sử trọng đại của cách mạng Việt Nam: sự kiện Nguyễn Ái Quốc triệu tập Hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản. Vậy, đầu năm 1930 Nguyễn Ái Quốc triệu tập hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản là do những nguyên nhân sâu xa nào? Bài viết này sẽ đi sâu phân tích các yếu tố then chốt dẫn đến quyết định lịch sử này.
Nửa cuối năm 1929, đầu năm 1930, Việt Nam chứng kiến sự ra đời của ba tổ chức cộng sản: Đông Dương Cộng sản Đảng (tháng 6/1929), An Nam Cộng sản Đảng (tháng 10/1929), và Đông Dương Cộng sản Liên đoàn (tháng 1/1930). Sự kiện này cho thấy xu hướng cộng sản đã chiếm ưu thế trong phong trào cách mạng Việt Nam. Ba tổ chức này thúc đẩy mạnh mẽ phong trào công nhân và yêu nước. Các chi bộ đã trực tiếp lãnh đạo nhiều cuộc đấu tranh tại các xí nghiệp, đồn điền. Thống kê từ tháng 4/1929 đến tháng 4/1930 ghi nhận 43 cuộc bãi công của công nhân, thể hiện sự phối hợp hành động thống nhất giữa các địa phương.
Hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản, dấu mốc lịch sử quan trọng của Đảng Cộng sản Việt Nam
Tuy nhiên, ba tổ chức cộng sản lại hoạt động riêng rẽ, cạnh tranh ảnh hưởng lẫn nhau, gây bất lợi cho cách mạng. Sự chia rẽ này làm phân tán sức mạnh chung của phong trào. Trong Báo cáo gửi Quốc tế Cộng sản ngày 5/3/1930, Nguyễn Ái Quốc đã chỉ rõ mâu thuẫn và bất đồng giữa các nhóm, dẫn đến tình trạng “càng cố gắng bao nhiêu thì càng hiểu lầm nhau bấy nhiêu và hố sâu ngăn cách ngày cũng rộng ra bấy nhiêu”.
Yêu cầu cấp thiết của cách mạng Việt Nam lúc này là phải thành lập một Đảng Cộng sản duy nhất để tiếp tục đưa cách mạng tiến lên.
Quốc tế Cộng sản nhận thấy tình hình này và đã chỉ thị cho những người cộng sản ở Đông Dương phải thành lập ngay một Đảng Cộng sản. Thư gửi ngày 27/10/1929 nhấn mạnh: “Nhiệm vụ quan trọng nhất của tất cả những người cộng sản Đông Dương là thành lập một Đảng cách mạng có tính chất giai cấp của giai cấp vô sản, nghĩa là Đảng Cộng sản có tính chất quần chúng ở Đông Dương. Đảng đó chỉ có một và là tổ chức cộng sản duy nhất ở Đông Dương”.
Cuối năm 1929, Nguyễn Ái Quốc đang hoạt động tại Xiêm và thường xuyên theo dõi tình hình cách mạng Việt Nam. Mặc dù chưa nhận được chỉ thị từ Quốc tế Cộng sản, Người đã chủ động đến Trung Quốc và viết thư gửi các tổ chức cộng sản để bàn về vấn đề hợp nhất. Trong báo cáo gửi Quốc tế cộng sản ngày 18/2/1930, Nguyễn Ái Quốc viết: “tôi đi Trung Quốc, tới đó vào ngày 23/12. Sau đó, tôi triệu tập các đại biểu của 2 nhóm Đông Dương và An Nam, chúng tôi họp vào ngày 6/1… Các đại biểu trở về An Nam ngày 8/2”.
Việc Nguyễn Ái Quốc chủ động triệu tập thành công Hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản không chỉ xuất phát từ vai trò đại diện của Quốc tế Cộng sản mà còn từ uy tín cá nhân của Người.
Việc hợp nhất là một vấn đề phức tạp, do các tổ chức cộng sản trước đó đã nhiều lần họp bàn nhưng không thành công. Các vấn đề như hợp nhất như thế nào, tổ chức nào còn, tổ chức nào mất, tên Đảng là gì, đường lối ra sao, đều là những vấn đề nhạy cảm. Hội nghị hợp nhất cần người chủ trì có đủ tâm, tầm, trí để đưa đến thành công.
Hội nghị hợp nhất đã diễn ra sôi nổi với nhiều tranh luận gay gắt. Theo đồng chí Nguyễn Thiệu, đại biểu của An Nam Cộng sản Đảng, những ý kiến đầu tiên của cả hai nhóm “cũng chỉ luẩn quẩn ở chỗ muốn đưa đồng chí Vương đến chỗ là quan tòa phán quyết những đúng sai” của mỗi bên. Vấn đề tên Đảng cũng gây ra bất đồng chính kiến.
Trước tình hình đó, Nguyễn Ái Quốc đã khéo léo tháo gỡ từng bất đồng, đưa Hội nghị đi đến thành công.
Về vấn đề hợp nhất, Nguyễn Ái Quốc chỉ ra những sai lầm, khuyết điểm của cả hai bên. Người nhấn mạnh: “Thực ra nhóm nào cũng có cái đúng, cũng có cái sai, nhưng mục đích của cuộc họp này không phải là để chỉ trích lẫn nhau… mà mục đích duy nhất của cuộc họp này là hợp nhất…”.
Về vấn đề tên Đảng, Nguyễn Ái Quốc phân tích: “Đông Dương là cái tên chỉ những nước ở trên bán đảo giữa Ấn Độ và Trung Quốc… An Nam là cái tên người Trung Quốc vẫn quen dùng từ lâu để gọi nước ta… Rốt lại chỉ có cái tên Việt Nam là đúng hơn hết và thích hợp nhất”.
Cách chủ trì Hội nghị của Nguyễn Ái Quốc rất tinh tế và dân chủ. Người không lấy danh nghĩa cấp trên hay uy tín cá nhân để quyết định các vấn đề, mà phân tích, gợi ý để các bên cùng thảo luận.
Nguyễn Ái Quốc còn là người trực tiếp soạn thảo những văn kiện quan trọng có ý nghĩa chiến lược đối với cách mạng Việt Nam. Hội nghị hợp nhất đã thông qua Chánh cương vắn tắt, Sách lược vắn tắt, Chương trình tóm tắt, Điều lệ vắn tắt và Lời kêu gọi nhân dịp thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam. Đặc biệt, nội dung của Chánh cương vắn tắt, Sách lược vắn tắt do Nguyễn Ái Quốc soạn thảo đã trở thành Cương lĩnh chính trị đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Cương lĩnh đầu tiên xác định phương hướng chiến lược của cách mạng Việt Nam là làm tư sản dân quyền cách mạng và thổ địa cách mạng để đi tới xã hội cộng sản. Nhiệm vụ cơ bản là đánh đổ đế quốc, phong kiến, giành độc lập dân tộc và ruộng đất cho dân cày.
(Đoạn này cần hình ảnh về Nguyễn Ái Quốc, không có trong bài gốc. Vui lòng cung cấp URL hình ảnh phù hợp để chèn vào.)
Điều đáng chú ý là trong nội dung Cương lĩnh chính trị đầu tiên có nhiều điểm khác biệt so với đường lối của Quốc tế Cộng sản lúc bấy giờ, đặc biệt là trong giải quyết vấn đề dân tộc và giai cấp.
Nếu Quốc tế Cộng sản đặt nặng vấn đề đấu tranh giai cấp, thì Nguyễn Ái Quốc cho rằng ở Việt Nam, nhiệm vụ giải phóng dân tộc phải được đặt lên hàng đầu.
Những sự khác biệt này xuất phát từ việc Nguyễn Ái Quốc hiểu rõ những vấn đề có ý nghĩa quyết định đến sự thành bại của cách mạng Việt Nam.
Tóm lại, đầu năm 1930 Nguyễn Ái Quốc triệu tập hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản là do nhiều nguyên nhân quan trọng: sự chia rẽ của các tổ chức cộng sản gây bất lợi cho cách mạng, yêu cầu cấp thiết thành lập một Đảng Cộng sản duy nhất, chỉ thị từ Quốc tế Cộng sản, và đặc biệt là tầm nhìn chiến lược, uy tín cá nhân của Nguyễn Ái Quốc. Hội nghị hợp nhất do Người triệu tập và chủ trì đã thành công rực rỡ, mở ra một chương mới cho lịch sử cách mạng Việt Nam.
