Dấu chân carbon là tổng lượng khí nhà kính (GHG), bao gồm cả carbon dioxide (CO2) và các khí khác, được thải ra do các hoạt động của một cá nhân, tổ chức, sự kiện, sản phẩm hoặc dịch vụ. Lượng khí thải này được tính toán cả trực tiếp và gián tiếp.
Đối với cá nhân, dấu chân carbon thể hiện tác động đến môi trường từ các hoạt động hàng ngày như di chuyển, sử dụng năng lượng trong nhà, tiêu thụ thực phẩm, mua sắm quần áo và các sản phẩm khác. Ví dụ, theo Đại học Michigan, một người Mỹ trung bình thải ra khoảng 14,4 tấn CO2tđ mỗi năm, cao gấp 3 lần so với mức trung bình toàn cầu là 4,9 tấn CO2tđ.
Khí nhà kính (GHG) bao gồm nhiều loại khí khác nhau như carbon dioxide (CO2), methane (CH4), nitrous oxide (N2O), hydrofluorocarbon (HFC). Để đơn giản hóa việc tính toán và so sánh, tất cả các loại khí này được quy đổi về một đơn vị chung là CO2 tương đương (CO2tđ hoặc CO2e).
Đối với một sản phẩm, dấu chân carbon bao gồm toàn bộ lượng khí thải phát sinh trong suốt vòng đời của sản phẩm, từ quá trình khai thác nguyên liệu thô, sản xuất, vận chuyển, sử dụng bởi người tiêu dùng cho đến khâu tái chế hoặc xử lý cuối cùng.
Dấu chân carbon của một công ty phản ánh tổng lượng khí thải GHG từ tất cả các hoạt động của công ty, bao gồm sản xuất, vận chuyển, sử dụng năng lượng và quản lý chất thải. Dấu chân carbon của một quốc gia bao gồm lượng khí thải từ việc sử dụng năng lượng, các ngành công nghiệp, cũng như lượng khí thải liên quan đến hoạt động xuất nhập khẩu.
Tại sao đo lường dấu chân carbon lại quan trọng?
Đo lường dấu chân carbon là một công cụ quan trọng để hiểu rõ hơn về tác động của chúng ta đối với biến đổi khí hậu. Việc này giúp các cá nhân, tổ chức và quốc gia xác định các nguồn phát thải chính và tìm cách giảm thiểu chúng.
Nhiều tập đoàn lớn trên thế giới đã cam kết đạt mục tiêu Net Zero (lượng khí thải ròng bằng không). Để đạt được mục tiêu này, bước đầu tiên là tính toán dấu chân carbon một cách chính xác. Việc này giúp doanh nghiệp xác định được các hoạt động nào gây ra nhiều khí thải nhất trong chuỗi giá trị của mình, từ đó đưa ra các biện pháp giảm thiểu hiệu quả và đo lường được.
Việc tính toán dấu chân carbon cũng giúp doanh nghiệp cải thiện tính minh bạch và độ tin cậy của các báo cáo bền vững ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị). Việc tập trung vào ESG không chỉ thể hiện trách nhiệm với môi trường và xã hội mà còn giúp doanh nghiệp nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường, vì người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến các sản phẩm và dịch vụ thân thiện với môi trường.
Ở cấp độ cá nhân, việc đo lường dấu chân carbon là bước đầu tiên để có thể đóng góp hiệu quả vào việc giảm thiểu biến đổi khí hậu. Mỗi người có một lối sống khác nhau, và do đó, lượng khí thải mà họ tạo ra cũng khác nhau. Bằng cách biết được mình phát thải nhiều nhất từ các hoạt động nào, mỗi người có thể đưa ra những lựa chọn sáng suốt hơn để giảm thiểu tác động của mình.
Cách tính dấu chân carbon cá nhân
Có nhiều phương pháp khác nhau để tính toán dấu chân carbon của một cá nhân, nhưng về cơ bản, các bước chính bao gồm:
- Xác định nguồn phát thải: Ghi lại tất cả các hoạt động gây ra khí thải CO2, chẳng hạn như sử dụng năng lượng (điện, gas), di chuyển (xe cá nhân, máy bay), tiêu thụ thực phẩm (đặc biệt là thịt và các sản phẩm từ sữa), và quản lý chất thải.
- Thu thập dữ liệu: Thu thập thông tin chi tiết về lượng tiêu thụ của từng nguồn phát thải (ví dụ: số kWh điện sử dụng, số km di chuyển bằng xe máy).
- Áp dụng hệ số phát thải: Sử dụng các hệ số phát thải (thường được cung cấp bởi các tổ chức môi trường uy tín) để chuyển đổi lượng tiêu thụ thành lượng CO2 phát thải tương ứng.
- Tính tổng: Cộng tất cả các lượng CO2 phát thải từ các nguồn khác nhau để có được tổng dấu chân carbon cá nhân.
Hiện nay, có rất nhiều công cụ trực tuyến miễn phí giúp bạn ước tính dấu chân carbon của mình. Một số tổ chức như WWF (Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên), EPA (Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ) và The Nature Conservancy cung cấp các công cụ này trên trang web của họ.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng kết quả có thể khác nhau tùy thuộc vào phương pháp tính toán mà mỗi công cụ sử dụng. Mặc dù chỉ là ước tính, những công cụ này vẫn cung cấp cho bạn một cái nhìn tổng quan về tác động của bạn đối với môi trường và giúp bạn đưa ra những quyết định tốt hơn để sống xanh hơn.
Đo lường dấu chân carbon của doanh nghiệp
Doanh nghiệp có thể tự đánh giá dấu chân carbon của mình hoặc thuê một bên thứ ba có chuyên môn để thực hiện việc này. Các tiêu chuẩn và giao thức phổ biến được sử dụng để đánh giá và xác minh dấu chân carbon của doanh nghiệp bao gồm Giao thức Khí nhà kính (GHG Protocol) và ISO 14064-1.
Giao thức GHG, được phát triển bởi Viện Tài nguyên Thế giới (WRI) và Hội đồng Doanh nghiệp Thế giới vì Phát triển Bền vững (WBCSD), chia khí thải liên quan đến hoạt động của công ty thành ba phạm vi chính:
- Phạm vi 1: Phát thải trực tiếp: Khí thải trực tiếp vào không khí từ các hoạt động do công ty kiểm soát hoặc sở hữu. Ví dụ: khí thải từ lò hơi, lò nung hoặc máy phát điện đốt nhiên liệu hóa thạch tại nhà máy, khí thải từ xe cơ giới do công ty sở hữu, khí thải từ các quy trình công nghiệp và khí thải từ xử lý chất thải hoặc nước thải từ các cơ sở do công ty điều hành.
- Phạm vi 2: Phát thải gián tiếp từ năng lượng: Khí thải liên quan đến việc tiêu thụ năng lượng (ví dụ: điện, hơi nước) mà công ty mua từ bên ngoài. Mặc dù khí thải không được tạo ra trực tiếp tại công ty, chúng vẫn là kết quả của các hoạt động của công ty.
- Phạm vi 3: Phát thải gián tiếp khác: Tất cả các loại khí thải khác phát sinh từ các hoạt động của công ty nhưng nằm ngoài tầm kiểm soát trực tiếp của công ty. Ví dụ: khí thải từ việc đi công tác, xử lý chất thải, mua và vận chuyển vật liệu từ bên thứ ba. Đây là phạm vi rộng nhất và khó xác định chính xác nhất.
