Đoạn thơ đầu tiên của bài “Tây Tiến” của Quang Dũng là một bức tranh hùng vĩ và đầy cảm xúc về núi rừng Tây Bắc và những người lính trong đoàn quân Tây Tiến. Để phân tích sâu sắc đoạn thơ này, chúng ta có thể xây dựng một dàn ý chi tiết như sau:
I. Mở đầu
- Giới thiệu tác giả Quang Dũng và phong cách thơ lãng mạn, hào hoa, đậm chất bi tráng.
- Giới thiệu bài thơ “Tây Tiến” và hoàn cảnh ra đời (năm 1948 tại Phù Lưu Chanh, khi tác giả rời xa đơn vị cũ).
- Nêu khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ đầu: nỗi nhớ da diết về Tây Tiến, vẻ đẹp hùng vĩ, hoang sơ của thiên nhiên, và hình ảnh người lính hào hùng, lạc quan.
II. Thân bài
- Hai câu thơ mở đầu: Nỗi nhớ Tây Tiến trào dâng
-
“Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!”: Tiếng gọi tha thiết, bộc lộ trực tiếp cảm xúc nhớ nhung. “Sông Mã” và “Tây Tiến” gợi hình ảnh thân thương, gắn bó sâu sắc.
-
“Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi”: Điệp từ “nhớ” nhấn mạnh nỗi nhớ da diết. Từ láy “chơi vơi” diễn tả cảm xúc mơ hồ, khó tả, vừa cụ thể vừa trừu tượng, lan tỏa trong không gian và thời gian.
Sông Mã và những địa danh gắn liền với Tây Tiến
- Bốn câu thơ tiếp: Thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ, hiểm trở
- Liệt kê các địa danh: “Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi”, “Mường Lát hoa về trong đêm hơi”. Các địa danh gợi không gian núi rừng hoang sơ, xa xôi, gắn liền với những kỷ niệm của người lính.
- “Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm/ Heo hút cồn mây súng ngửi trời”:
- Sử dụng các từ láy “khúc khuỷu”, “thăm thẳm”, “heo hút” gợi hình ảnh con đường hành quân gập ghềnh, hiểm trở, đầy khó khăn.
- Hình ảnh “súng ngửi trời” nhân hóa độc đáo, vừa diễn tả độ cao của dốc núi, vừa thể hiện tinh thần lạc quan, yêu đời, hóm hỉnh của người lính.
- Hai câu thơ tiếp: Vẻ đẹp thơ mộng giữa chốn rừng thiêng
- “Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống/ Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”:
- Cấu trúc đối xứng “lên cao – xuống” diễn tả độ cao, độ dốc của địa hình.
- “Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi” gợi không gian yên bình, thơ mộng, xua tan vẻ hiểm trở, dữ dội của núi rừng.
- Hai câu thơ tiếp: Sự hy sinh cao cả của người lính
- “Anh bạn dãi dầu không bước nữa/ Gục lên súng mũ bỏ quên đời”:
- “Anh bạn dãi dầu” gợi sự gian khổ, hy sinh của người lính.
- “Gục lên súng mũ bỏ quên đời” diễn tả cái chết nhẹ nhàng, thanh thản, nhưng vẫn đầy bi tráng, thể hiện tinh thần xả thân vì Tổ quốc.
- Bốn câu thơ cuối: Âm thanh và bóng tối chốn rừng thiêng và nỗi nhớ tình quân dân ấm áp
-
“Chiều chiều oai linh thác gầm thét/ Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người”:
- Sử dụng từ ngữ mạnh mẽ “oai linh”, “gầm thét”, “cọp trêu người” gợi sự dữ dội, hoang sơ, nguy hiểm của núi rừng.
- Thời gian “chiều chiều”, “đêm đêm” nhấn mạnh sự khắc nghiệt, khắc sâu ấn tượng về một vùng đất đầy bí ẩn, thách thức.
-
“Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói/ Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”:
- “Nhớ ôi” thể hiện nỗi nhớ da diết, bồi hồi.
- “Cơm lên khói”, “thơm nếp xôi” gợi hình ảnh ấm áp, bình dị của tình quân dân, xua tan đi sự khắc nghiệt của chiến tranh.
Khung cảnh ấm áp tình quân dân, những bữa cơm nghĩa tình gợi nhớ về những kỷ niệm không thể nào quên.
III. Kết luận
- Khái quát lại giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ:
- Nội dung: Đoạn thơ thể hiện nỗi nhớ da diết về Tây Tiến, vẻ đẹp hùng vĩ, hoang sơ của thiên nhiên, và hình ảnh người lính hào hùng, lạc quan.
- Nghệ thuật: Sử dụng từ ngữ gợi hình, gợi cảm, các biện pháp tu từ nhân hóa, ẩn dụ, điệp ngữ, đối xứng, bút pháp lãng mạn kết hợp với hiện thực, tạo nên một bức tranh vừa hùng vĩ, vừa thơ mộng, vừa bi tráng.
- Đánh giá vị trí, vai trò của đoạn thơ trong toàn bài: Đoạn thơ mở đầu tạo ấn tượng sâu sắc, khơi gợi cảm xúc chủ đạo của bài thơ, đồng thời giới thiệu những hình ảnh, chủ đề chính sẽ được phát triển ở các đoạn sau.
