Trong văn hóa giao tiếp Việt Nam, “đãi bôi” là một khái niệm quen thuộc, thường được hiểu là những lời nói hoa mỹ, nịnh nọt, thiếu chân thành. Tuy nhiên, bản chất của “đãi bôi” phức tạp hơn nhiều so với cách hiểu thông thường. Nó không chỉ là một thói quen xấu xí, mà còn phản ánh những đặc trưng văn hóa, xã hội sâu sắc của người Việt.
Đãi bôi thường xuất hiện trong các mối quan hệ có sự chênh lệch về địa vị, quyền lực. Người có vị thế thấp hơn có xu hướng “đãi bôi” để lấy lòng, tạo thiện cảm với người có vị thế cao hơn, mong muốn nhận được sự ưu ái hoặc tránh gặp phải những bất lợi.
“Em còn đang sợ ế đây này” – Chị Nguyệt thảo mai. Hình ảnh thể hiện sự “đãi bôi” thông qua lời nói có phần giả tạo.
Nhiều người chỉ trích “đãi bôi” vì cho rằng nó thể hiện sự giả dối, thiếu trung thực. Họ cho rằng người “đãi bôi” đang đeo một chiếc mặt nạ ngôn ngữ để che giấu con người thật của mình, nhằm mục đích điều khiển cảm xúc của người khác. Tuy nhiên, quan điểm này có phần phiến diện.
Thực tế, ranh giới giữa “chân thật” và “giả dối” rất mong manh và khó xác định. Một người tỏ ra thẳng thắn, bộc trực cũng có thể là một hình thức “diễn” để tạo dựng hình ảnh cá nhân. Hơn nữa, những khái niệm như “chân thật”, “giả dối” cũng chỉ là những định nghĩa mang tính tương đối, thay đổi theo thời gian và góc nhìn.
Nhà xã hội học Pierre Bourdieu cho rằng, nhân cách con người được hình thành bởi các quy chuẩn xã hội, phép xã giao, chứ không phải bởi bất kỳ “bản chất” nào bên trong. Do đó, “đãi bôi” cũng là một sản phẩm của xã hội Việt Nam, nơi người ta thường ít khi nói thẳng những điều mình nghĩ.
So sánh các kiểu giao tiếp giữa các quốc gia, minh họa cho thấy Việt Nam có xu hướng giao tiếp gián tiếp, giàu ngữ cảnh.
Việt Nam là một quốc gia có lối giao tiếp giàu ngữ cảnh, hay còn gọi là giao tiếp gián tiếp. Trong một cộng đồng khép kín, nơi các mối quan hệ được duy trì qua nhiều thế hệ, ngôn ngữ và cách diễn đạt trở nên phong phú, uyển chuyển hơn. “Đãi bôi” và “nói một hiểu mười” trở thành những phần tự nhiên của văn hóa giao tiếp.
Trong một xã hội có cấu trúc quyền lực phức tạp, người ta thường lựa chọn cách nói bóng gió, giảm nhẹ để tránh va chạm, đặc biệt là với những người có vị thế cao hơn. “Đãi bôi” có thể được xem như một cách để duy trì sự hài hòa trong các mối quan hệ, giảm thiểu xung đột và giúp xã hội vận hành trơn tru hơn.
Hình ảnh minh họa cho thấy sự khéo léo, “luồn lách” để đạt được mục tiêu, một phần của văn hóa giao tiếp.
Tóm lại, “đãi bôi” không chỉ đơn thuần là những lời nịnh hót vô nghĩa. Nó là một hiện tượng văn hóa phức tạp, phản ánh những đặc trưng trong giao tiếp, ứng xử của người Việt. Hiểu rõ bản chất của “đãi bôi” giúp chúng ta có cái nhìn sâu sắc hơn về xã hội và con người Việt Nam, đồng thời có thể ứng xử một cách khéo léo và phù hợp trong các tình huống giao tiếp khác nhau.