Trước khi cách mạng tư sản nổ ra, cả Anh và Pháp đều trải qua những biến động chính trị sâu sắc, tạo tiền đề cho sự thay đổi lớn lao trong xã hội. Việc phân tích đặc điểm nổi bật của tình hình chính trị nước Anh và Pháp giai đoạn này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về nguyên nhân dẫn đến các cuộc cách mạng.
Tình Hình Chính Trị Nước Anh:
Ở Anh, chế độ quân chủ chuyên chế đã bị hạn chế bởi Nghị viện từ rất sớm. Tuy nhiên, mâu thuẫn giữa nhà vua và Nghị viện vẫn âm ỉ.
- Sự suy yếu của chế độ phong kiến: Quá trình tích lũy tư bản nguyên thủy diễn ra mạnh mẽ, thúc đẩy sự phát triển của kinh tế tư bản chủ nghĩa. Giai cấp tư sản và tầng lớp quý tộc mới ngày càng lớn mạnh, có thế lực kinh tế nhưng lại không có quyền lực chính trị tương xứng.
- Mâu thuẫn giữa vua và Nghị viện: Các đời vua Stuart (James I và Charles I) cố gắng duy trì quyền lực tuyệt đối, xung đột gay gắt với Nghị viện, đặc biệt về vấn đề thuế và quyền tự do cá nhân.
- Cuộc cách mạng tư sản Anh (thế kỷ XVII): Mâu thuẫn lên đến đỉnh điểm dẫn đến cuộc nội chiến giữa lực lượng ủng hộ nhà vua và lực lượng ủng hộ Nghị viện. Kết quả là vua Charles I bị xử tử, chế độ quân chủ bị lật đổ và nền cộng hòa được thiết lập. Tuy nhiên, nền cộng hòa không kéo dài, sau đó chế độ quân chủ lập hiến được thiết lập, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong lịch sử chính trị Anh.
Tình Hình Chính Trị Nước Pháp:
Khác với Anh, Pháp vẫn duy trì chế độ quân chủ chuyên chế tập quyền dưới thời các vua Louis.
- Chế độ quân chủ chuyên chế suy yếu: Mặc dù bề ngoài có vẻ vững chắc, chế độ quân chủ chuyên chế ở Pháp đang suy yếu dần do khủng hoảng tài chính, sự bất mãn của các tầng lớp xã hội và sự trỗi dậy của tư tưởng Khai sáng.
- Xã hội phân chia thành ba đẳng cấp: Đẳng cấp Tăng lữ và Quý tộc nắm giữ đặc quyền, trong khi đẳng cấp thứ ba (gồm tư sản, nông dân và dân nghèo thành thị) phải chịu mọi gánh nặng thuế khóa và không có quyền lợi chính trị. Mâu thuẫn giữa các đẳng cấp ngày càng gay gắt.
- Ảnh hưởng của tư tưởng Khai sáng: Các nhà tư tưởng Khai sáng như Voltaire, Rousseau và Montesquieu đã phê phán chế độ phong kiến, đề cao tự do, bình đẳng và quyền con người, ảnh hưởng sâu sắc đến nhận thức của quần chúng.
- Cách mạng tư sản Pháp (1789): Sự bất mãn của đẳng cấp thứ ba, cùng với khủng hoảng kinh tế và chính trị, đã dẫn đến cuộc cách mạng tư sản Pháp. Chế độ quân chủ bị lật đổ, nền cộng hòa được thành lập và các quyền tự do dân chủ được tuyên bố.
Điểm Giống Nhau Cơ Bản:
Mặc dù có những khác biệt về hình thức, cả Anh và Pháp trước cách mạng tư sản đều có những điểm chung:
- Sự trỗi dậy của giai cấp tư sản: Giai cấp tư sản ngày càng lớn mạnh về kinh tế nhưng lại không có quyền lực chính trị tương xứng, mâu thuẫn với chế độ phong kiến.
- Khủng hoảng kinh tế – xã hội: Cả hai nước đều trải qua khủng hoảng kinh tế, đời sống của người dân gặp nhiều khó khăn, gây bất mãn trong xã hội.
- Ảnh hưởng của tư tưởng tiến bộ: Tư tưởng Khai sáng ở Pháp và các trào lưu tư tưởng tiến bộ ở Anh đều góp phần thúc đẩy nhận thức về quyền con người, tự do và dân chủ.
Kết Luận:
Tóm lại, đặc điểm nổi bật của tình hình chính trị nước Anh và Pháp trước khi bùng nổ cách mạng tư sản là sự suy yếu của chế độ phong kiến, sự trỗi dậy của giai cấp tư sản, khủng hoảng kinh tế – xã hội và ảnh hưởng của tư tưởng tiến bộ. Những yếu tố này đã tạo tiền đề cho các cuộc cách mạng tư sản, mở ra một kỷ nguyên mới trong lịch sử châu Âu và thế giới.