Lao động sư phạm là một lĩnh vực đặc thù, đòi hỏi những phẩm chất và kỹ năng riêng biệt. Để hiểu rõ hơn về bản chất của công việc này, chúng ta sẽ đi sâu vào phân tích các đặc điểm cốt lõi, dựa trên những nghiên cứu và nhận định của các chuyên gia giáo dục hàng đầu.
Mục đích tối thượng của lao động sư phạm là kiến tạo nên thế hệ trẻ – những người sẽ gánh vác trọng trách phát triển xã hội. Mục tiêu này được thực hiện thông qua việc đào tạo, bồi dưỡng và trang bị cho học sinh những kiến thức, kỹ năng và phẩm chất cần thiết, phù hợp với yêu cầu của xã hội trong từng giai đoạn.
Đối tượng lao động của nhà giáo chính là học sinh. Không giống như các ngành nghề khác, đối tượng lao động ở đây là con người với tâm sinh lý phức tạp, luôn biến đổi và phát triển. Điều này đòi hỏi người giáo viên phải có sự am hiểu sâu sắc về tâm lý lứa tuổi, khả năng giao tiếp, thấu hiểu và đồng cảm để có thể tác động tích cực đến quá trình hình thành và phát triển nhân cách của học sinh.
Giáo viên tương tác với học sinh trong lớp học, thể hiện sự tận tâm và phương pháp giảng dạy sáng tạo.
Công cụ lao động sư phạm chủ yếu là nhân cách của người giáo viên. Không phải sách vở hay giáo án, mà chính là phẩm chất đạo đức, trình độ chuyên môn, lòng yêu nghề, sự tận tâm và khả năng truyền cảm hứng của người thầy mới là yếu tố then chốt quyết định đến hiệu quả giáo dục. Người giáo viên cần không ngừng trau dồi bản thân, rèn luyện đạo đức và nâng cao trình độ chuyên môn để có thể trở thành tấm gương sáng cho học sinh noi theo.
Sản phẩm của lao động sư phạm là những nhân cách được hình thành và phát triển toàn diện. Đây là một sản phẩm vô hình, mang tính chất lâu dài và có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của xã hội. Chất lượng của sản phẩm này phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó vai trò của người giáo viên là vô cùng quan trọng.
Như vậy, trong lao động sư phạm, đối tượng lao động là con người, công cụ chủ yếu là con người, sản phẩm cũng là con người. Đây là một đặc điểm vô cùng quan trọng, tạo nên sự khác biệt của lao động sư phạm so với các ngành nghề khác.
Lao động của nhà giáo có vai trò quan trọng trong việc biến con người sinh học thành con người xã hội. Thông qua quá trình giáo dục, học sinh được trang bị những kiến thức, kỹ năng và phẩm chất cần thiết để hòa nhập vào xã hội, đóng góp vào sự phát triển kinh tế – xã hội. Nhân cách, với yếu tố quan trọng bậc nhất là trí tuệ, được xem là tài nguyên quý giá nhất của mỗi quốc gia, và nhà giáo đóng vai trò then chốt trong việc bồi dưỡng và phát triển nguồn tài nguyên này.
Sản phẩm lao động của nhà giáo là loại sản phẩm cao cấp bậc nhất, gắn liền với tương lai của xã hội. Trong bối cảnh xã hội phát triển nhanh chóng, sản phẩm của giáo dục cần được nâng cấp liên tục để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội. Điều này đòi hỏi người giáo viên phải không ngừng học hỏi, bồi dưỡng và nâng cao trình độ chuyên môn để có thể đáp ứng được những yêu cầu mới.
Trong xã hội hiện đại, vai trò của giáo viên đã có sự thay đổi đáng kể. Giáo viên không còn đơn thuần là người truyền đạt kiến thức mà trở thành người gợi mở, hướng dẫn, tổ chức, cố vấn và trọng tài cho các hoạt động tìm tòi, tranh luận của học sinh. Giáo viên giỏi là người biết giúp đỡ học sinh tiến bộ nhanh trên con đường học tập tự lực, kết hợp thành công việc giảng dạy tri thức với giáo dục giá trị và phát triển tư duy.
Công nghệ thông tin ngày càng được ứng dụng rộng rãi trong quá trình dạy học, mang lại những khả năng mới và giúp giáo viên dễ dàng thực hiện những công việc vốn chỉ thực hiện được ở ngoài lớp học. Tuy nhiên, để có thể tận dụng được những lợi ích mà công nghệ thông tin mang lại, giáo viên cần phải làm chủ được các phương tiện công nghệ thông tin và vận dụng chúng một cách sáng tạo vào quá trình dạy học.