Khí hậu Việt Nam mang những đặc trưng nổi bật của khí hậu nhiệt đới gió mùa ẩm, đồng thời thể hiện sự đa dạng và thất thường rõ rệt.
Tính chất nhiệt đới gió mùa ẩm
Tính chất nhiệt đới:
Nước ta có nguồn bức xạ mặt trời dồi dào, trung bình mỗi mét vuông lãnh thổ nhận được khoảng một triệu kilocalories mỗi năm. Số giờ nắng trong năm dao động từ 1400 đến 3000 giờ, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của растительность và nông nghiệp nhiệt đới. Nhiệt độ trung bình năm trên cả nước đều vượt quá 21°C, có xu hướng tăng dần từ Bắc vào Nam.
Tính chất gió mùa:
Khí hậu Việt Nam phân hóa thành hai mùa rõ rệt theo sự thay đổi của gió mùa. Mùa đông chịu ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc mang đến không khí lạnh, khô, trong khi mùa hè chịu tác động của gió mùa Tây Nam và Đông Nam, mang đến không khí nóng ẩm và mưa nhiều. Sự khác biệt này tạo nên sự đa dạng trong các hoạt động sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt của người dân.
Tính chất ẩm:
Lượng mưa trung bình hàng năm ở Việt Nam khá lớn, dao động từ 1500 đến 2000 mm. Ở những khu vực đón gió biển hoặc các vùng núi cao, lượng mưa có thể lên tới 3500 – 4000 mm. Độ ẩm không khí cao, thường trên 80%, và cân bằng ẩm luôn dương, tạo điều kiện thuận lợi cho các loài thực vật ưa ẩm phát triển.
Tính chất đa dạng và thất thường
Khí hậu nhiệt đới gió mùa ẩm ở Việt Nam không đồng nhất trên toàn quốc, mà phân hóa mạnh mẽ theo không gian và thời gian, tạo thành các miền và khu vực khí hậu khác nhau rõ rệt.
Miền khí hậu phía Bắc, từ dãy Bạch Mã trở ra, có mùa đông lạnh, tương đối ít mưa và nửa cuối mùa đông rất ẩm ướt; mùa hè nóng và mưa nhiều. Miền khí hậu phía Nam, từ dãy Bạch Mã trở vào, có khí hậu cận xích đạo, nhiệt độ quanh năm cao, với một mùa mưa và một mùa khô tương phản sâu sắc. Khu vực Đông Trường Sơn bao gồm phần lãnh thổ Trung Bộ phía đông dãy Trường Sơn, từ Hoành Sơn tới Mũi Dinh có mùa mưa lệch hẳn về thu đông. Khí hậu Biển Đông Việt Nam mang tính chất gió mùa nhiệt đới hải dương.
Sự đa dạng của địa hình, đặc biệt là độ cao và hướng của các dãy núi lớn, đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nhiều vùng khí hậu và kiểu khí hậu khác nhau.
Tính chất thất thường của khí hậu thể hiện rõ nét nhất trong chế độ nhiệt và chế độ mưa: năm rét sớm, năm rét muộn, năm mưa lớn, năm khô hạn, năm ít bão, năm nhiều bão,… do nhịp độ và cường độ của gió mùa gây ra. Ngoài ra, các nhiễu loạn khí tượng toàn cầu như El Niño và La Niña cũng góp phần làm tăng tính bất ổn định của khí hậu Việt Nam.
